Middelbare school uit 2019

Over VCL

Het VCL is een school voor havo, atheneum en gymnasium. VCL’ers leren hun sociale en intellectuele vaardigheden ontplooien op basis van het schoolmotto ‘Ik denk zelf’. De school telt ongeveer 800 leerlingen en is gevestigd in het Van Stolkpark in Den Haag

Omdat het toenmalige gebouw niet meer aan de wensen voldeed, is er een nieuw schoolgebouw gerealiseerd. Villa Orania, het Rijksmonument uit 1903 dat in 1931 in gebruik werd genomen door het VCL bleef behouden en is gerenoveerd. In 2019 is het nieuwe schoolgebouw officieel geopend.

Belangrijk bij de nieuwbouw was dat het een compact en duurzaam gebouw moest worden, zowel qua energie als exploitatie. En met behoud van de sfeer die het oude VCL ook had.

Gouden tip

"Zorg dat je werkt met dat Integraal Projectmanagement. Waardoor je zelf weer gewoon kunt slapen. Hierdoor heb ik me met de inhoud kunnen bemoeien. Geen rompslomp, contracten afsluiten, onderaanbesteding, Europese aanbestedingen… Van de Europese aanbestedingen hebben wij er maar eentje hoeven te doen, namelijk die voor de partij die dat moest gaan begeleiden. Door dat op die manier te doen hebben wij heel veel tijd kunnen besteden aan de inhoud en deze ook echt beter kunnen maken."

"Benader alles integraal. Dus behandel een nieuw project niet als allemaal losse onderdelen. Je hebt er verschillende expertises en dus verschillende mensen voor nodig. Zorg voor een sterk team dat je samenstelt dat thuis is in verschillende disciplines en elkaar daarop aanvult. Dus niet alleen een architect of alleen een aannemer."

"Focus je niet alleen op de initiële kosten, maar op de totale kosten van het gebouw. Dus wat kost het gebouw na 20 of 40 jaar, de totale “Cost-of-ownership”. Op basis daarvan kom je soms tot andere keuzes."

"Duurzaamheid is altijd een combinatie van het bouwkundige deel en het installatietechnische deel. Nu ligt de focus vooral op de installaties en is isolatie vaak het enige bouwkundige waar naar gekeken wordt. Mijn tip is om te beginnen bij het bouwkundige, zodat je een gebouw maakt met bepaalde vormfactoren of een bepaalde inrichting die heel efficiënt is. Kijk daarbij naar passieve dingen zoals zoninval en zonwering, of een overstekend deel waardoor je minder warmtelast hebt in het gebouw. Als je over dat soort dingen goed nadenkt, dan heb je een veel minder complexe installatie nodig."

"Geef in het begin van je project aan wat je de belangrijkste aspecten vindt die mee moeten wegen in de duurzaamheid. En blijf daarop focussen, zodat je zeker weet dat jouw ambities qua duurzaamheid ook gerealiseerd worden. Voor mij is belangrijk dat het een gezond en prettig gebouw moet zijn om in te werken en te leven."

"En er is bij het ontwerp gekeken naar, hoe kun je ervoor zorgen dat je zo efficiënt mogelijk gebruik maakt van de ruimte en ook van de energie. Dus wat je ziet, aan ieder kant van de gang zitten lokalen. In ons oude schoolgebouw had je een gang met aan één kant lokalen waardoor je veel meer verlies had van warmte."

"Bij ons zit het met name in de exploitatie, we hebben de exploitatielast heel erg naar beneden kunnen halen en dus ook de energielast. Dat is denk ik de grootste winst en ik denk dat we het vooral heel efficiënt gebouwd hebben dus dat daar onze belasting op de omgeving maar ook op de grondstoffen en dergelijke minimaal is geweest."

"Maar de duurzaamheid zit hem ook in het behoud van de omgeving. We hebben er bijvoorbeeld voor gekozen om te schroeven in de wijk. Het is een hele kwetsbare jaren 30 wijk, met allemaal huizen met glas-in-lood eromheen, dus in de bouw-aanpak is er gekozen om hem op palen te zetten. Dat moest ook, maar er zit zand dus we konden schroeven, waardoor je in ieder geval de schade aan de omgeving zou beperken."

"Uit mijn hoofd hebben wij iets van 3 ton zelf geïnvesteerd in aanpassingen van het gebouw. En een deel is bouwkundig, zoals bijvoorbeeld een extra balk boven het biologielokaal zodat we er ooit nog een verdieping op kunnen zetten. En dat is ook in die zin duurzaam -we hebben het ook bewust zo ontworpen- dat je op die verdieping een doorgang zou kunnen maken zonder dat je daarnaast weer een nieuw deel moet neerzetten met al het grondwerk van dien. In het laagste gedeelte hebben we hem verzwaard zodat er daar inderdaad nog een paar lokalen op kunnen en dat we die gewoon aan kunnen sluiten op het huidige systeem. Zo denken we vooruit. Wat je natuurlijk typisch in ‘onderwijsland’ altijd zag was dat er bij uitbreiding gewoon een paar van die noodlokalen bij kwamen die dan tot in de oneindigheid erbij bleven staan en die ‘s winters helemaal suf gestookt moesten worden. En voor de gemeente is dit ook uiteindelijk een goedkopere en structurelere oplossing. Die noodlokalen zijn hartstikke duur."

"We zijn een oude school dus we wilden de geschiedenis bewaren, vandaar dat we ook de Escher hebben hergebruikt. Die hebben we terug laten plaatsen, met budget van de gemeente. En we hebben glas-in-lood terug laten plaatsen, dus we hebben allemaal historische elementen hergebruikt in de school. En die Escher is helemaal opnieuw schoongemaakt."

"Zo’n Escher was natuurlijk een no-brainer, maar eigenlijk krijg je budget om nieuwe kunst te maken. Dus we moesten wel echt naar de gemeente om te vragen, mogen we het gebruiken om de Escher te behouden. Toen hebben we nog contact gehad met de Escher foundation en het schijnt dat er best wat ‘cowboy Amerikanen’ op de markt zijn die zo’n ding graag willen kopen voor belachelijke bedragen. Dus dat is ook wel weer geestig om mee te maken."

"Doel bij onderwijs is zoveel mogelijk afwateren op eigen terrein, dus niet op het riool lozen maar het water op het eigen terrein houden. Daar heb je veel groen voor nodig."

"Al het regenwater van de school wordt niet op het riool geloosd, maar opgevangen op het eigen terrein. Dat was hier een extra uitdaging, omdat het terrein zo laag ligt. Tijdens de grondwerkzaamheden zijn er infiltratiekratten ingegraven in het terrein. Daar wordt dan aan de hand van de dakoppervlakte een capaciteit voor berekend. Dat opvangen van het water ontlast op piekmomenten, bijvoorbeeld bij hevige regenbuien, het gemeenteriool."

"In het ontwerp is gekozen voor een hoge kwaliteit baksteen. Mede door de omgeving maar ook vanwege de duurzaamheid. Aan bakstenen hoef je weinig onderhoud te plegen en het blijft lang goed."

"Het belangrijkste was dat het een duurzaam gebouw moest worden dat compact is. Dus niet meer van die lange looplijnen zoals in het oude gebouw. En ook duurzaam qua exploitatie en energie. Maar het moest wel de sfeer houden die het oude VCL ook had. En dat was een “kruipdoor-sluipdoor-gebouw”. Dus de architect kreeg de opgave om wel een “spannend” gebouw te maken waar de leerlingen ook wel eens weg konden kruipen en niet altijd gezien hoeven te worden in een centraal trappenhuis of grote aula. Dus de sfeer moest blijven, maar in een compacter jasje en met de eisen van nu."

"We wilden ook dat leerlingen niet zouden verdrinken in een school als ze de school binnenkwamen. Als je binnenkomt en je haar zit heel goed dan is het prima als je in die centrale hal binnenkomt, maar als je een ‘bad hair day’ hebt dan wil je gewoon via een achtertrappetje de school in. Dat zijn écht ontwerpkeuzes geweest. Een leerling moet, als hij dat wil, een beetje kunnen verdwalen in de school."

"Eén van onze kernwaarden is, ‘verbondenheid’ dus daar hebben we die aula af en toe voor nodig. Dat je dat met een groep samen hebt. De aansluiting tussen de kantine en de aula kunnen we multifunctioneel gebruiken. Dus daar hebben we ook geprobeerd om de gang weg te bezuinigen."

"Ook hadden we te maken met de locatie, een wijk met veel villa’s en monumentale panden. Dat moesten we respecteren. Daar is rekening mee gehouden in het ontwerp, dat ook binnen de bestaande bestemmingsplangrens is gebleven."

"En ook daar zit wel iets van duurzaamheid in want we hebben heel erg op dat proces ingezet om dat zo snel mogelijk te laten verlopen waardoor we bijna geen tijd- en energieverlies, ook van menskracht, hebben gehad in bezwaarprocedures. We hebben nul problemen met de gemeente gehad, we hebben nul bezwaren vanuit de buurt gehad. Behalve toen we op het laatst nog een fietsenstallinkje probeerden neer te zetten. Daar hadden we beter over na moeten denken."

"De architect heeft bij de nieuwbouw ook een voorstel gemaakt voor het schoolplein. Het is een duur terrein omdat het veel hoogteverschillen heeft en behoorlijk groot is voor een school. Dit is niet te bekostigen vanuit onderwijsbudgetten, dus heeft de school eigen middelen aan toegevoegd. De groenvoorziening en de fietsenstalling zijn door de school zelf uitgezocht."

"De indeling van de vlakken is bedacht door de architect, de invulling van de vakken, bijvoorbeeld met groen of schors, is door een hovenier gedaan, direct in opdracht van de school."

"In 2018 en 2019 kregen we de Gouden Schoolkantine Schaal voor gezonde keuzes van het Voedingscentrum."

"Bij de nieuwbouw is de isolatie toegepast volgens de normen van toendertijd. Dat is volgens het bouwbesluit van 2015. Meer isoleren helpt niet meer zoveel om minder energie te gaan gebruiken."

"We hebben voor decentraal geplaatste elektrische boilers gekozen, zodat er geen lange warme leidingen door de hele school lopen."

"Het warme water wordt geregeld door boilers. Alleen bij de kleedkamers van de gymzalen hebben we een los systeem met een cv-ketel en een boiler. Op bepaalde plekken in het gebouw, bijvoorbeeld bij bepaalde pantries, zitten elektrische boilers."

"We hebben ook gekeken naar wat voor leidingwerk daarbij moest komen en in de hele school is geschakeld met automatische uit- en aan schakelaars. Volgens mij gaat het licht overal na een tijdje uit. Als iedereen stil een toets maakt dan valt het licht uit. Dat hebben we scherp afgesteld waardoor je toch probeert die duurzaamheid te behouden."

"De verlichting heeft aanwezigheidsdetectie, dus gaat uit als er niemand is. Daarnaast is de verlichting daglichtafhankelijk. Het kan voorkomen dat in een lokaal de lampen aan staan, maar die dicht bij een raam hangen uit zijn, omdat hier al voldoende licht is."

"Hij meet vanaf het raam. Dus het kan zelfs zo zijn dat het licht bij het raam uit blijft en bij de gang-kant aan gaat. Er wordt echt rekening gehouden met hoeveel licht er al in het lokaal is."

"Daarnaast hebben we, méér dan de meeste scholen, geïnvesteerd in verduistering. Er is automatische zonwering die naar beneden kan waardoor je makkelijker je warmte binnen kan laten of buiten kan houden."

"Een schoolgebouw is sneller te warm dan te koel. Als er 30 leerlingen in een lokaal zitten, dan is dat al snel warm genoeg. Om de warmte in het gebouw beheersbaar te houden is het gebouw voorzien van elektrische zonwering, ook aan de noordzijde van het gebouw. Deze is wel overrulebaar, in elk lokaal kan een docent ook kiezen om de zonwering naar boven of beneden te doen, bijvoorbeeld als er een presentatie gegeven wordt. Voor duurzaamheid heb je elektronica nodig, maar voor het comfort willen mensen het ook zelf kunnen regelen."

"Vanwege het comfort willen mensen zelf nog zaken kunnen regelen, dus de ramen kunnen naar wens opengezet worden."

"Wat we ook hebben gedaan is dat er folie in de ramen zit. Je kunt dit niet zien, maar je merkt dit wel met je mobiele telefoon. Je kunt bijna niet op je netwerk. Je kunt wel op het WIFI netwerk maar je kunt niet ‘naar buiten’ en dat komt doordat er in de ramen die folie zit die isoleert. We hebben een groot raamoppervlak dus dat is een echte duurzaamheidsmaatregel geweest."

"Het spreekt voor zich dat er LED in de hele school zit. Dat was in de nieuwe school ook een verplichting."

"Er zit overal led verlichting in met aanwezigheidsdetectie. Die kan naar wens ook overruled worden door bijvoorbeeld een docent in een lokaal. Ook in de villa zit overal led verlichting."

"We zijn heel druk bezig geweest in het ontwerptraject met de gelijktijdigheid van het gebouw. Je kunt wel overal de maximale afzuiging doen, maar dan ben je heel veel energie aan het weggooien. We hebben heel goed gekeken waar de leerlingen zitten, daarvoor zijn ook de CO2 meters. Als leerlingen in de klas zitten, dan zitten ze niet in de aula, en andersom. Dus je moet zorgen dat de aula en klassen niet tegelijkertijd afzuigen. Dan verspil je energie, maar heb je ook grotere luchtschachten nodig om dat voor elkaar te krijgen."

"Alles wordt centraal geregeld maar is voor een docent in een lokaal ook individueel regelbaar."

"Er is geen kraan die je normaal open kan zetten, behalve bij de laboratoria. Het zijn allemaal sensoren. Op die punten hebben we steeds wat extra geïnvesteerd, ook voor een deel uit eigen middelen. Dat zit niet standaard in je bouwbesluit, maar dat moet je dan zelf investeren. Als je bijvoorbeeld kranen met een draaiknopje gebruikt in zo’n gebouw als een school, dan zetten de leerlingen de kraan open en dan zijn die kranen anderhalve dag aan het draaien en ben je uiteindelijk duurder uit."

"We hebben gewoon gekeken naar de exploitatie. We zeiden, nu is het goedkoper om in die aanbesteding de goedkope technische variant te kiezen, dus géén sensor in die kraan, maar we hebben ook een berekening gemaakt met, ‘wat betekent dat voor het watergebruik’, en dan valt ie de andere kant op."

"We hebben geïsoleerde kanaalplaatvloeren."

"Bij de isolatie van de gymzalen heeft ook de akoestiek en het geluid een rol gespeeld, omdat er nog lokalen op de gymzalen liggen. Als er gesport wordt en er bijvoorbeeld ballen stuiteren, dan is het niet de bedoeling dat dat overal te horen is. Er zitten daarom wel een aantal ontkoppelingen in, dat was wel een van de grotere uitdagingen voor ons"

"Datzelfde hebben we toegepast met het muzieklokaal, dat ook verdiept in de grond ligt."

"Op het dak liggen 244 monokristallijn zonnecellen van Bauer van totaal 70760 Wp. Bij de zonnepanelen weet ik dat we meer hebben gedaan dan we hoefden doen vanuit de wet. Dat was voor een deel een economische keuze en ook voor een deel een ideologische keuze. Dat was een moment waarop we hebben gezegd, laten we dit wél doen."

"Wij hebben namens het VCL een aanvraag gedaan voor de SDE subsidie en die is verleend."

"Op het hoge dak is het maximum aantal PV panelen geplaatst dat erop paste. Hierbij is rekening gehouden met dat er nog onderhoud gepleegd moet worden, dus dat men er nog bij moet kunnen."

"Op het lage dak had eventueel meer gepast, maar dat was niet zo effectief. Dat ligt aan de schaduwzijde van het pand. Ook was er dan kans op schitteringen richting de hoger gelegen lokalen, omdat die dan op de panelen kijken."

"Vanwege de subsidie was het ook een goede investering voor de school. De terugverdientijd is ongeveer 11 of 12 jaar."

"De ventilatie die toegepast is in de nieuwbouw voldoet aan de huidige normen voor frisse scholen. Er wordt voldoende lucht naartoe gebracht en deze is ook CO2 geregeld. Zitten er meer mensen in, dan krijgen ze ook meer lucht. Het is een snel reagerend systeem. Iedere ruimte heeft een eigen ruimteregeling, zowel voor de CO2 als de temperatuur."

"Op de nieuwbouw staat een luchtbehandelingskast met warmteterugwinning, dus de energie wordt hergebruikt. Er wordt nu mee verwarmd. Koeling zou ook mogelijk zijn, maar daar is toen niet voor gekozen. Dat was voornamelijk vanwege de exploitatiekosten. De installatie kan het wel, als de regeling aangepast wordt. De afgelopen jaren zijn de zomers wel warmer geworden, dus nu wil men de koeling wel in gaan schakelen. Dat kan met deze kast ook, alleen de regeling moet aangepast worden."

"De luchtbehandeling was al zo gemaakt dat er een koelunit aan toegevoegd kon worden. Die keuze gaat nu ook gemaakt worden. Als het een aantal dagen achter elkaar erg warm is, dan loopt de temperatuur binnen ook op."

"We zuigen de lucht af in de lokalen en storten over in de gangen. De toevoer is via luchtzakken. Dat is een systeem dat we vrij veel toepassen in onderwijs. Er staan dus geen radiatoren in de nieuwbouw lokalen."

"In de nieuwbouw is ook nog gebruik gemaakt van cv-ketels. Een heel groot deel van het jaar is de vermogensvraag van de school zo dat het voor een groot gedeelte door de warmtepompen geproduceerd kan worden. In de winter, wanneer het maximale vermogen nodig is, dan vullen de cv-ketels de piekmomenten aan. Dat zijn hele efficiënte ketels. Er hangen er 3 in de nieuwbouw en in de villa en dat is genoeg om dat laatste stuk vermogen toe te voegen."

"Als men op termijn helemaal gasloos wil, dan kunnen deze cv-ketels makkelijk vervangen worden door warmtepompen."

"Het gebouw heeft nog gasaansluitingen. Daar hebben we natuurlijk heel erg over getwijfeld. Die budgetten zijn pas later opgehoogd om te moeten kunnen voldoen, maar wij zaten daarvóór. Het gaat om het moment dat je een stempeltje hebt gekregen, dus dat konden we gewoon niet betalen."

"Ik ben tijdens het hele proces een aantal keren betrokken geweest, bijvoorbeeld bij het toetsen van het ontwerp en de installaties. De uitgangspunten van het gebouw zijn qua beeldvorming en duurzaamheid wel van die tijd. Er zijn altijd dingen die de afgelopen jaren zijn ontwikkeld waardoor je misschien nu andere keuzes zou maken. We hebben toen gekozen voor duurzaamheid die al beproefd was en die betaalbaar was in de exploitatie en het onderhoud. Er is dus gekozen om er nog gas in te zetten in combinatie met warmtepompen. Dus er zitten nog cv-ketels in het pand, zowel in de villa als in de nieuwbouw. Als we die beslissing nu zouden moeten nemen, dan waren we voor gasloos gegaan. Maar dat was in 2014/2015 nog niet het geval."

"Centraal wordt alles bijgehouden door een gebouwbeheersysteem, zodat je kunt zien hoe alles functioneert. De controle hiervan ligt bij de school zelf en hebben zij ook bij een installateur neergelegd zodat zij op afstand mee kunnen kijken. Dat is bijvoorbeeld handig als er ergens een storing is. De installateur kan dan gelijk zien waar dat is."

"Op lokaal niveau kan dit systeem uitlezen wat er gebeurt. ’s Ochtends om kwart voor 9 zit er een piek in de CO2, dan komen alle leerlingen binnen. Dan zie je dat de ventilatie optoert. Dan wordt er meer lucht naartoe geblazen. Dus het hele verloop van de lessen kun je volgen aan de hand van de werking van de installaties, wanneer er leerlingen zijn, wanneer het pauze is, dat soort zaken."

"De nieuwbouw is voorzien van HR++ glas, volgens de normen van het bouwbesluit van 2015"

"Ik ben vanaf ongeveer 2013 betrokken geweest bij het project. In eerste instantie omdat er een vraag kwam over het toenmalige pand, een afweging van renovatie versus nieuwbouw."

"Het oude gebouw bestond uit de meer dan een eeuw oude villa, waar de school oorspronkelijk in gestart is, en meerdere gebouwen die daaraan vast gebouwd waren. Daardoor werd het wat onoverzichtelijk. Qua duurzaamheid ook heel slecht; veel kleine klaslokalen met een eenzijdige gang, dus veel gangen."

"Gemeente Den Haag besloot uiteindelijk de nieuwbouw te bekostigen. Het VCL heeft toen aangegeven dat de villa het hart van de organisatie is en dat ze koste wat kost de villa wilde behouden."

"Het VCL is dus akkoord gegaan met een lagere bekostiging van de nieuwbouw. Voor 2/3 van de nieuwbouwprijs kon men de renovatie van de villa bekostigd krijgen. En de nieuwbouw van het overige resterende deel. Het geld dat beschikbaar was voor de villa is voornamelijk uitgegeven aan verbetering van exploitatie en comfort. Dus aan installaties en niet aan bouwkundige ingrepen."

"We hebben in het ontwerp steeds gezegd, we vinden het belangrijk dat we duurzaam zijn maar we hebben maar een heel beperkt budget. Het gebouw dat we hebben neergezet heeft 10,3 miljoen gekost."

"Dat gaat om een deel externe middelen en een deel eigen middelen. Externe middelen zoals bijvoorbeeld die subsidie voor de zonnepanelen, maar we hebben er ook zelf geld in gestopt. Want het is dan een voorfinanciering, het is vaak co-financiering, je krijgt een deel via subsidie en een deel moet je zelf inleggen. En voor dat deel dat we zelf moesten inleggen hebben we uitgerekend, wat is de doorlooptijd om dat weer terug te verdienen. Ik denk dat het voor een groot deel zo werkt met duurzaamheid, als het én beter is voor het gebruik én het is ook financieel haalbaar, dan zijn mensen eerder geneigd om dat risico te nemen."

"Bij ons was de basisgedachte, we moeten uitkomen met het geld. Ook om de school daarna te kunnen exploiteren. We moeten ieder jaar die school gewoon kunnen runnen. Maar daar hebben dus ook wel een paar duurzaamheidskeuzes onder gezeten, bijvoorbeeld die zonnepanelen. Die extra investering die wij als school hebben gedaan, die verdienen we gewoon terug in een jaar of 15."

"Volgens mij was de exploitatie uiteindelijk 60.000 á 70.000 euro goedkoper. Dat was de berekening. Er is een heel exploitatieplan, dat is ook gemaakt door HEVO, en dat is steeds bijgesteld. Want aan de ene kant bespaar je, en dat gaat puur om het verbruik, maar waar je op verliest is op afschrijvingen. Om de 15 á 20 jaar moeten die installaties vernieuwd worden. Die zijn hartstikke duur, die kosten gewoon een paar ton. Maar het verbruik is substantieel minder als je dat kunt compenseren."

"In de villa zat geen luchtbehandeling in de oude situatie. Dat was wel echt een comfort eis die bij een nieuwe school ook vereist is. We moesten daarom kijken hoe we dat konden integreren in het bestaande gebouw. Bij een nieuw gebouw zet je een luchtbehandelingskast meestal op het dak, een stukje van de dakrand af en met een scherm eromheen zodat je hem vanaf de weg niet ziet. Dat was geen optie bij de villa. We hebben de installatie uiteindelijk ín het dak kunnen plaatsen, op de zolder. De afzuigroosters en aanblaasroosters zijn met speciale dakkappen opgenomen in de kap van het gebouw. We moesten extra maatregelen nemen zodat het geluid van de kast niet uit zou stralen naar de omliggende ruimtes."

"De kanalen die de lucht verplaatsen, lopen allemaal door de gangen. De hoge plafonds moesten we daardoor wel deels verlagen. Daar heeft de architect een mooie oplossing voor bedacht met lichtlijnen. In de lokalen is er gekozen om alleen in te blazen via de zijwanden waardoor er geen verlaagde plafonds in de lokalen nodig waren. Daardoor zie je nog de mooie plafonds."

"Dit is een luchtbehandelingskast met warmteterugwinning, maar deze heeft geen naregeling voor de temperatuur. De verwarming wordt dus geregeld door radiatoren. De luchtbehandeling is hier bestemd voor de ventilatie. In het nieuwbouwgedeelte is de luchtbehandeling ook bestemd voor de verwarming."

"Je hebt het hoofdgebouw en je hebt de villa. We hebben ervoor gekozen om de villa niet gewoon op te knappen maar om daar de hele installatie, dus het luchtklimaat, maar ook de elektra helemaal te vernieuwen waardoor die weer een stuk milieuvriendelijker is dan die was. En ook het laten staan van de villa; we hebben de hele tijd gezegd, we willen dat gebouw gewoon behouden en dat is gebeurd."

"We hebben voor risicodragend projectmanagement gekozen. Dat betekent dat onze bouwpartij -HEVO in dit geval- ook verantwoordelijk was voor het sluiten van de contracten en zij hadden ook een incentive; ze konden er geld mee verdienen als ze binnen een bepaalde foutmarge bleven. De foutmarge in hun projecten is maar ongeveer 3 procent terwijl dat in de meeste projecten 7 tot 8 procent is. Er hoefden minder dingen opnieuw gedaan of bijgesteld te worden, dus daar geldt ook weer dat je met minimale inzet het maximale resultaat hebt."

"De keuze voor zo’n contractvorm was een hele bewuste, waardoor je minder risico’s loopt, maar je hebt ook minder onnodig werk, minder extra werk, je hoeft geen extra partijen aan laten schuiven. We hebben daar wel fors voor betaald maar het is een goede keuze geweest."

"Het VCL kon zelf de financiële risico’s niet dragen als er iets uit de hand zou lopen, dus daarvoor hebben ze een Europese aanbesteding uitgeschreven. Via deze aanbesteding heeft HEVO uiteindelijk het risicodragend projectmanagement binnengehaald en daar hebben we het VCL in begeleid al die jaren."

"We hebben zo weinig mogelijk gebruik gemaakt van radiatoren om 2 redenen. We vinden ze lelijk, maar ook voor exploitatie- en schoonmaakkosten. Als je op een school verwarmingen hebt, dan zitten daarachter 16 pakjes Wicky en dat soort dingen en dat levert heel veel gedoe op met schoonmaak, met stof en dergelijke dus daarom gingen we helemaal voor die klimaatbeheersing. Het is tweeledig."

"En bij de gymzalen, als ze daar aan het omkleden zijn, dan kun je het sneller regelen met radiatoren dan via de luchtcirculatie. Via luchtcirculatie duurt het langer. En volgens mij konden we de gymzalen ook apart verhuren dus er is geloof ik ook een deel wat we afgescheiden hebben qua installatie."

"De verwarming gebeurt grotendeels via de luchtbehandeling. Er staan daarom geen radiatoren in de lokalen in de nieuwbouw. Alleen in de kantoren zitten radiatoren, omdat daar minder mensen zitten."

"Als er minder mensen in een ruimte zitten, bijvoorbeeld in een kantoor, dan wordt er minder geventileerd dan in een klaslokaal vol leerlingen. Daardoor duurt het langer om dit met luchtbehandeling op temperatuur te krijgen. Daardoor is er hier voor bijplaatsing van radiatoren gekozen."

"In de villa maken we gebruik van een hoge temperatuur systeem voor de verwarming, in tegenstelling tot de nieuwbouw, waarin we een lagetemperatuursysteem gebruiken. In het oudbouw gedeelte hebben we de gevels laten staan en is er niet extra geïsoleerd. Een belangrijk punt bij de villa was dat we er niet aan mochten komen aan de buitenkant."

"De verwarming wordt hier nu geregeld met cv-ketels. Als men op termijn helemaal gasloos wil, dan kunnen deze cv-ketels makkelijk vervangen worden door warmtepompen. In de villa zal men dan moeten kiezen voor hoge temperatuur warmtepomp. De grootste uitdaging daar gaat worden, waar zet je deze neer?"

"In het ventilatiesysteem is geen koeling aangebracht. In de mediatheek die gevestigd is op de zolder van de villa, was het in de zomer behoorlijk warm. Daar is plaatselijk koeling toegepast. Dat zijn twee split-units die op het dak staan waarbij er een airco aan het plafond hangt."

"Bij het ontwerp hadden we een heel beperkte oppervlakte waarbinnen we moesten blijven, vanwege de bestaande bestemmingsplangrenzen. Daarom zijn de gymzalen verdiept aangelegd."

"Dat scheelt ook altijd iets voor de isolatie. De temperatuur van iets wat in de grond ligt blijft constanter. De grond is gemiddeld het hele jaar door een graad of 8. Dat wil zeggen dat je in de winter minder hoeft te verwarmen en dat het in de zomer koeler blijft. Zeker voor een gymzaal, die niet hele hoge temperaturen nodig heeft, is dat prettig. Daar hoeft vrij weinig energie in te gaan."

"Als je het hebt over de natuur, we hebben ervoor gekozen om bijvoorbeeld ook heel veel aan de tuin te doen. We hebben misschien wel 30 bomen terug moeten zetten, daar hebben we externe financiering voor geworven, zodat we dat voor een deel extra hebben kunnen betalen."