Sportpark uit 1950

Welkom

Over Sportpark Middenmeer

Sportpark Middenmeer, is gelegen in Watergraafsmeer in Amsterdam-Oost en wordt beheerd door de Gemeente Amsterdam. Het sportpark is openbaar toegankelijk en duurzaamheid wordt zo veel mogelijk toegepast.

Over HC AthenA

AthenA is een hockeyclub opgericht in 2004, gesitueerd op Sportpark Middenmeer. De club heeft inmiddels meer dan 2100 leden.

In 2014 heeft AthenA haar nieuwe clubhuis betrokken, samen met FTSA Fysiotherapie en buitenschoolse sportopvang Woest Zuid. Duurzaamheid is een van de kernwaarden van AthenA, zoals aandacht voor duurzaam materiaal, zorg voor het gebouw, sportcomplex de omgeving en mensen.

Gouden tip

"Ik denk dat je gewoon veel meer moet delen en samenwerken. Wij kunnen hier wel iets verzinnen wat heel mooi duurzaam is, maar dit moeten we verder brengen. Als we meer met het klimaat willen, dan moeten we hopen dat iedereen dat oppakt. Ook de bonden en de NOC*NSF. Zij moeten zich veel bewuster zijn, niet alleen sporttechnisch, maar ook in wat voor een opgave wij, als wereld, hebben in het geheel. Dat vind ik het belangrijkste dat moet gebeuren eigenlijk."

"Je moet proberen om een groepje mensen ook te gúnnen dat ze zich over duurzaamheid uitspreken, dat ze daarover nadenken, dat ze een visie hebben en dat wat ze bedenken, dat je dat ook probeert te doen. Ik denk dat dat gunnen en mensen dus ook inderdaad die waardering geven, dat dat het belangrijkste is om zo te kunnen beginnen. Gunnen betekent ook dat je faciliteert. Dus als vereniging moet je ook faciliteren dat dingen ook kúnnen gebeuren. Wat we in het begin ook hadden, je kon elke week de opbrengst van de zonnepanelen inzien en kon je dus ook zien wat dat daadwerkelijk oplevert. En in het begin hebben we dat wel meer gedaan. Wat levert iets op. Zodat mensen ook zien dat het weldegelijk loont om op een andere manier bezig te zijn. Het belangrijkste zijn je contacten. Wij hebben natuurlijk ook geprobeerd om heel veel dingen lokaal te doen, dat lokale netwerk blijft belangrijk, het sportpark, kén je vereniging, kén je mensen. Wees er ook zorgvuldig in."

"Als je gaat kijken naar het hele gebied vind ik eigenlijk dat je het bijna verplicht bent om voor een grote stad deze ruimte gewoon voor iedereen beschikbaar te houden. En niet alleen voor sporters. Daarom moet je het gebied ook klimaattechnisch goed aanpakken. Dat je daarvoor gewoon ook veel meer ruimte zou moeten krijgen."

"Zorg ervoor dat je je historie van begin af aan goed vastlegt, de uitgangspunten die daarbij gekozen zijn dat je die goed zichtbaar hebt zodat je weet in welke constellatie je komt. En nu, vrijheid blijheid betekent ook dat je in feite alle kanten op zwalkt. Op sommige punten is het goed en op sommige punten is dat misschien wat minder. Ook als er veel zaken tegelijk gebeuren, houd je zo het overzicht."

"Wat ik heel belangrijk vind, en dan heb ik het over duurzaamheid en over vrijwilligers: vrijwillig is niet vrijblijvend, maar je moet het wél leuk vinden. Dat klinkt heel makkelijk maar ik vind het altijd heel belangrijk dat je ook zorgt dat je het met elkáár doet. Je moet niet het gevoel krijgen dat je er in je eentje voor staat met een enorme verantwoordelijkheid. Nee, met elkáár doen we dit. Die synergie is heel belangrijk om bijvoorbeeld als commissie’tje dingen voor elkaar te krijgen. En dat geeft ook een beetje de lol."

"Dit is een klimaatadaptief veld. Wij hebben met diverse partijen een tijd lang samengewerkt om een klimaatadaptief veld te ontwikkelen. Hiervoor hebben wij op het stedelijk gelegen Sportcomplex (Laan van Spartaan), op een kleiner trainingsveld voor voetbal, een pilot gedaan. Tijdens de opening van dat veld kwamen wij in aanraking met de firma Polytan, een bedrijf dat onder andere modulaire hockeyvelden aanlegt in samenwerking met Permavoid. In Engelse stadions leggen zij voor internationale wedstrijden bijvoorbeeld tijdelijk een kunstgrasveld neer met een (Permavoid) krattensysteem. Dat wordt na de wedstrijd gewoon weer opgeruimd."

Beregenen

"De Internationale Hockeyfederatie wil af van het beregenen van velden met beregeningskanonnen. Dus wij gingen ook op zoek naar een oplossing daarvoor. Omdat dit goed samen kan met de kratten, zijn we hiermee een pilot aangegaan op dit hockeyveld van Athena. Regenwater wordt opgevangen in de kratten onder het veld. Het systeem zorgt voor een capillaire werking door middel van cones die aansluiten op een Bluelay Shockpad, dat bestaat uit hetzelfde materiaal. Zo wordt er een natuurlijke verdamping tot stand gebracht. Als het verdampt, blijft het veld vochtig. Het regenwater komt dus niet in het riool terecht en daarnaast zorgt het vochtige veld voor vermindering van hittestress in de stad."

Biologisch afbreekbaar

"Normaal gesproken wordt een kunstgrasmat gemaakt uit olie van fossiele brandstof. Bij deze grasmat is dat anders, want deze bestaat voor 60 procent uit biologisch afbreekbare rietsuikerolie. Ook dat maakt de mat duurzamer. Op eenzelfde soort veld is ook op de Olympische Spelen in Tokyo gespeeld. Alleen was de mat daar blauw en wilden wij een groene."

"Op meerdere sportparken in Oost maken we gebruik van sensoren. Ze lijken op camera’s en hangen rond het veld. Ze maken een soort muur rond het veld en zo kunnen we tellen hoeveel mensen het veld op komen lopen en waar ze zich bewegen. De mensen zijn niet herkenbaar als mens op beeld, eerder als waterzakken."

"Met deze gegevens van de sensoren kunnen we het veld zo efficient mogelijk onderhouden. Als we bijvoorbeeld een onderhoudsmaatregel willen uitvoeren na een bepaald aantal uren gebruik, dan kunnen we dat nu precies meten. Ook kunnen we hierop aansturen bij de verhuur. Bijvoorbeeld als er bij de ingang van de kantine meer gespeeld wordt dan elders op het veld. Dan kun je bij de verhuur van halve velden ervoor kiezen om op bepaalde avonden de verlichting aan de kantine zijde uit te schakelen, zodat er op de andere helft van het veld kan worden getraind, en het veld zo minder snel slijt."

"De kunstgrasmatten zijn hier aan elkaar gestikt met garen in plaats van gelijmd. Als het net gestikt is zie je nog lijntjes, die trekken later weg. Het garen is van hetzelfde materiaal als de mat zelf. Voorheen werd dit gelijmd met lijmband en lijm. Omdat dat hier niet is toegepast, hebben we straks, als we hem na einde levensduur moeten laten verwerken, veel minder afval. Van de hockeyers begrijpen we inmiddels dat het ook prettiger spelen is. Dat is dus ook een mooi voordeel."

"Op het moment dat wij een veld vervangen neemt Bert, waar mogelijk, de LED-verlichting mee. Dus dat proberen we wel te combineren. Uiteindelijk komt om elk sporveld LED verlichting, in heel Amsterdam. Daar is een groot project voor opgezet."

"We hebben hier op het hele sportpark dit soort kasten staan. Dat schakelt de verlichting. Dat werkt met pasjes of met een app, bijvoorbeeld PerfectPlay. Dus wij kunnen die velden aan iedereen verhuren. De verenigingen kunnen alleen het licht aansteken op het moment dat ze daar recht op hebben, want die velden worden door meer verenigingen gebruikt."

"Vanuit het kratjessysteem onder het veld dat zich vult met regenwater, wordt ook het veld beregend. Normaal gebruik je 6 a 7 kuub per beurt om een veld te beregenen. Op een wedstrijddag gebeurt dat een aantal keer. Maar met onze sectorscout sproeiers, verbruiken we maar 3 m3 water per sproeibeurt. Dat komt deels door de betere kunstgrasvelden van tegenwoordig, maar met name heeft dit te maken met een juiste verdeling van het water over het veld."

"De kanonnen hebben we op statieven gezet. We lieten ze eerst uit de grond komen, maar dat was storingsgevoelig en zorgde soms voor gevaarlijke situaties, omdat de waterstraal best hard is. Met de statieven hebben we dat probleem niet."

"In het sportpark van de toekomst, en waar mogelijk op de huidige complexen, zullen we hier veel integraler gaan kijken. Als we een veld hebben met een pompsysteem, dan willen we daar ook andere velden mee kunnen beregenen. Of de drainages koppelen aan buffersystemen."

"Alles hier op het park, op de gebouwen na, is van de Gemeente Amsterdam. Dus ook de materialen die op de velden worden gebruikt, zoals doelen en netten. Wij beheren alles en vervangen dus ook wanneer dat nodig is. Vroeger deden de verenigingen dat, maar bij een openbaar sportpark is dat lastig. Daarom regelen wij het nu. Daarbij kijken we altijd eerst of het mogelijk is om iets te repareren. Als er 2 gaatjes in een net zitten, hoeven we dat niet gelijk te vervangen natuurlijk."

"Ook als wij de vervanging doen van een veld, kijken we naar welke materialen we kunnen hergebruiken. In plaats van een doel op te ruimen kunnen we hem laten oppimpen en kan hij nog een aantal jaren mee. Dat soort dingen nemen we mee in de aanbestedingen. Dat is meer beheer-technisch. En waar we uiteindelijk naartoe willen is een raamovereenkomst. We vragen hoge kwaliteit van de sportveldinrichting en met die fabrikanten willen we kijken of we er een compleet plan van kunnen maken. Dus ze leveren, zijn verantwoordelijk voor het onderhoud/reparatie gedurende de levensduur van de sportveldinrichting en nemen het weer terug voor hergebruik. Meest ideale vorm zou in de toekomst een soort leaseovereenkomst kunnen zijn. Naar de haalbaarheid daarvan doen wij nader onderzoek."

"Je moet ervoor zorgen dat je gezonde keuzes beschikbaar maakt. Kinderen leren al dat ze water moeten drinken. Dus als je aan kinderen vraagt om een bidon mee te nemen, dan moet je wel een kraan met een hoge uitloop hebben. Want anders krijg je die bidon er niet onder."

"Er wordt niet gefrituurd vanuit onze keuken. Dat hebben we nooit gedaan en we hebben actief besloten om het ook écht niet te doen, écht niet te willen. Dit betekent niet dat we hier tegen zijn. Wat er wel eens gebeurt is dat er op een zondag iemand zijn frituurapparaat meeneemt en dat hij voor zijn ploeg gaat frituren. Ik vind het allemaal prima. Als we die lucht maar niet binnen hebben en als iedereen maar snapt: élke dag bitterballen, friet of een hamburger is niet goed. Die bewustwording. Vanaf het begin hebben we ook gratis fruit en dat haalden we ook echt uit de buurt, lokaal. En degenen waar we het haalde die wist ook: AthenA komt op vrijdag fruit halen dus het mag ook fruit zijn wat als het ware maandag niet echt goed meer is want het gaat toch zaterdag of zondag op. Ze konden ons een versie meegeven die al richting de datum ging. Dat zijn wel van die aspecten waarvan wij zeggen, dat hoort eigenlijk bij een club, dat je probeert bewust, duurzaam te zijn."

"Afvalstromen proberen we te scheiden, maar dat gaat niet zo goed. Daar moeten we ook eerlijk in zijn. Kennelijk is het toch lastig in deze tijd om die bewustwording zo hoog te houden bij leden. Glas verdwijnt bijvoorbeeld gewoon in de afvalbak, terwijl er toch een glasbak is."

"De gemeente heeft besloten om geen kunststof meer apart op te halen omdat het te vaak vervuild is. En het afvalscheidingsbedrijf, het afvalenergiebedrijf wordt het eigenlijk genoemd, heeft nu al een methode ontwikkeld om door middel van bijvoorbeeld luchtstromen al het kunststof uit het afval te krijgen. Dus afvalscheiding daar is op dit moment misschien wel succesvoller dan hier."

"Wat betreft bekers zijn we begonnen met stenen mokken en die hebben we gelukkig nog steeds. We proberen dat er toch in te houden. En we snappen wel dat je dat met 2000 leden gewoon niet meer redt met stenen mokken, je hebt ook wel papieren bekertjes nodig, maar je moet ze niet weggooien. Glaswerk en dikke plastic bekers kun je gewoon afwassen."

"We proberen de kinderen te leren hoe ze afval kunnen scheiden. Glas bij glas, plastic bij plastic, karton etcetera. We hebben veel papier en karton met tekeningen. Maar gelukkig lang leve het stoepkrijt. Dan hoef je het ook niet mee te geven. Ouders blij, die krijgen rond elke vakantie van school al een enorme stapel knutselwerkjes mee naar huis."

"Ik heb een systeempje om energieslurpers in beeld te krijgen. Dat stop je in het stopcontact met het apparaat en hiermee kan je na een maand zien hoeveel energie een apparaat heeft verbruikt. Erg handig. Koeling zijn altijd de grootste slurpers, vooral als koelkasten leeg zijn. Maar op het moment dat je moet gaan vervangen weet je ook van, die koelkast gebruikt zo veel energie, die is dus handig om als eerste te vervangen."

"We hebben ook een professionele oven aangeschaft. Dat is een flinke investering maar daarmee heb je kwalitatief een goed apparaat waarvan je weet: als je goed onderhoud geeft dan gaat hij lang mee en als hij kapot gaat dan heb je de onderdelen om te kunnen vervangen."

"Omdat de koelingen veel energie verbruiken, proberen we daar nu ook bewuster mee om te gaan. We verplaatsen wat zaken als ze niet zo vol staan, zodat we bijvoorbeeld een koeling tijdelijk uit kunnen zetten."

"Wij doen veel aan hergebruik van materialen. Onze groep van ongeveer 50 mensen die in het begin in 2004 begonnen met ons eerste clubgebouwtje, vond het leuk om ook echt álles te hergebruiken. En dat zijn we blijven doen. De kas die hier stond hebben we met z’n allen afgebroken en die is naar een boer in Drenthe gegaan. De bar is naar een kunstenares gegaan."

"Toen er linden in de buurt gekapt werden, hebben we gevraagd of we die mochten hebben. Daar hebben onze leden banken van gemaakt. Boven staat een bank die een van onze leden heeft gemaakt van oude reclameborden. Zo hebben de reclameborden die we niet meer gebruiken toch weer een doel gekregen."

"Gewoon proberen het leuke te bedenken en vaak zie je dat dat nog leuke resultaten opbrengt ook. Het is vooral hergebruik. Transformeren. Het komt voort uit zuinigheid. Want al het geld wat je hier in stopt, kun je niet in het hockey stoppen. Maar wat niet onbelangrijk is als je het samen doet, dan is het nog leuk ook."

"Het is wel grappig om te zien hoe we met gerecyclede materialen hebben gewerkt en binnen de beschikbare financiële middelen toch iets hebben kunnen maken. Ook in het nieuwe gebouw hergebruiken we veel. De tafels zijn van hergebruikte balken van zaalhockey. Die hebben onze vrijwilligers gemaakt. Sommige lampen komen nog uit ons oude clubhuis."

"Van de bekers die we hebben gewonnen heeft een lid een bekerlamp gemaakt. Dus we proberen eigenlijk wel te kijken om op een creatieve manier dingen her te gebruiken omdat dat ook een soort vorm van duurzaamheid is. Van de nieuwe bar tot de plaatjes op de toiletdeuren."

"Op het terras staat een mikadobank. Die is gemaakt van bomen uit het Flevopark die we gratis konden krijgen. De andere banken op het terras staan op oude onderstellen van de Deutsche Post. Die hebben we kunnen krijgen bij een tweedehands zaak hier in Amsterdam Noord. Daarop hebben we zelf banken getimmerd, in verschillende vormen, zodat je ze ook kunt verplaatsen."

"Over duurzaamheid, een aantal van onze kasten zijn allemaal van dat schrootmateriaal, dat zijn allemaal oude plankjes die ze dan hebben samengesteld tot een kast. En daarnaast, het speelgoed wat we hebben dat is duurzaam, van hout, niet de meeste rommel wat met 1 keer gebruiken stuk gaat. En natuurlijk heb je LEGO, dat is helaas plastic, maar aan de andere kant, wie speelt er niet met LEGO? Dat gaat generaties lang mee."

"Ons nieuwe clubhuis is voor het grootste gedeelte hypothecair gefinancierd. We bestonden toen zo’n 7 jaar en hadden wel wat kunnen sparen, maar de nieuwbouw kwam eigenlijk sneller dan verwacht. Vanwege een wegverbreding moesten we toen weg van onze plek, dus ook Rijkswaterstaat en de gemeente hebben daarvoor meegefinancierd."

"Het gebouw is ondergebracht in een stichting en die verhuurt het aan AthenA maar ook aan andere gebruikers. Zo is de stichting verzekerd van inkomsten. Dus je krijgt wel elke maand huur inkomsten en gebruik inkomsten waardoor je dus wel een zekerdere exploitatie hebt, dan wanneer je uitsluitend de hockeyclub hebt. Dat multifunctionele heeft iets met duurzaamheid te maken maar de exploitatie heeft ook iets met duurzaamheid te maken. We denken op de lange termijn."

"Duurzaam is dat je met elkaar een club hebt, dat je die met elkaar runt, maar ook dat je voor de buurt dingen doet. Dat je probeert zo veel mogelijk kinderen naar hockey te krijgen, ook kinderen die misschien normaal gesproken niet met hockey in aanraking komen. En binnen Athena heeft dat ook wel aandacht. Als ze dingen nodig hebben, dan helpen wij. We vinden dat zo veel mogelijk kinderen in staat moeten zijn om iets leuks te doen naast school en naast dat ze gezinslid zijn. En of het nou schaken, toneelspelen, muziek maken, voetballen, hockeyen, schermen of wat dan ook is, dat maakt niet uit. Als ze maar iets kunnen doen en kunnen bewegen. We vinden dat dat echt moet gebeuren en zijn daar ook voortdurend mee bezig."

"Duurzaam betekent ook dat je je als vereniging pro-actief opstelt in de buurt. Wat wij al vanaf de start van het nieuwe clubhuis doen, zijn de Zwerfkatten van Philadelphia. Dat zijn de bewoners van Philadelphia die hier vlakbij wonen in de buurt. Zij wandelen elke zaterdag naar AthenA. Dat doen we écht elke zaterdag en dat is een groep van 10/15 mensen. De eerste paar komen ‘s ochtends al naar AthenA om te helpen. We gaan dan fruit schoonmaken, cappuccino drinken, fruit eten, lunchen en jeu de boulen. Dat hebben we 2 weken geleden voor het eerst op de nieuwe baan gedaan."

"We hebben geen verlichtingschakelaars in het gebouw, het is allemaal aanwezigheidsdetectie. Daarmee regel je dus ook het verbruik. Als er niemand is dan is het verbruik laag."

"Het schoonmaken van het gebouw gebeurt zo veel mogelijk met natuurlijke middelen. Geen vervuilende schoonmaakmiddelen, maar gewoon de ouderwetse groene Driehoek zeep. Het liefst met doeken in plaats van sponzen, waarbij plastic in het afvalwater komt. Dat microplastic wil je zo veel mogelijk voorkomen. Linnen doeken die zijn het beste. Oude T-shirts en overhemden zijn prima om daarvoor te gebruiken."

"De stap waar we nu mee bezig zijn is het vervangen van de verlichting. Dat doen we als iets kapot gaat. Dus gaat er een TL-buis kapot, dan gaat er een LED buis in. Dat is ook weer een enorme besparing. Of je nou 60 watt gebruikt of 15 watt. Voor spaarlampen is het ingewikkeld om datzelfde type lampen in LED uitvoering te krijgen. Dat heeft te maken met de armaturen die soms storing geven. Dus ik heb al een paar keer een hele zending van die LED lampen terug kunnen sturen. Want dan gaan ze ‘golven’; je ziet het sterker en weer minder worden. Het leuke is dat je er zelf heel veel van leert."

"Als coördinator Lost & Found heb ik een gevonden voorwerpen winkeltje geïntroduceerd. Normaal gesproken werden in die zwarte bakken en in de oude opslag alle gevonden voorwerpen gegooid. Daar lag allemaal kleding te verschimmelen. En als je het hebt over duurzaamheid, dan is dat natuurlijk écht verspilling. Dus heb ik een winkeltje gemaakt met alle gevonden voorwerpen en zijn we bezig een’webshop’ te bouwen. Als je denkt hé hier zit mijn kledingstuk tussen, kan je hem zelf hier ophalen. Dus je hoeft niet als een soort ‘Bijenkorf dwaze dagen’ uit zo’n bak te graaien waar alles vies is. Zo maak je het wat laagdrempeliger om je spullen gewoon weer op te halen. En ook voor mensen van buiten de club want die vergeten natuurlijk misschien nog wel vaker hun spullen want die komen hier niet zo vaak.We hebben bijvoorbeeld heel veel regenjassen. Want die heb je aan en dan regent het niet meer dus dan gooi je hem langs de kant."

"Als iets lang overblijft, kijken we of we het weg kunnen geven. Dat doen we het liefst in de buurt aan iemand die het nodig heeft. Kwijtraken is pech, verspillen is zonde. Dat is wel echt de boodschap."

"De douchekoppen worden bediend door aanwezigheidsdetectie, dus je moet gewoon even laten zien dat je er bent en dan sproeit de douchekop. Hij sproeit een minuutje en dan gaat hij vanzelf weer uit. Het voordeel van zo’n systeem is dat het 1 keer in de 72 uur automatisch wordt gespoeld om te voorkomen dat je legionella besmetting gaat krijgen. Bovenin hebben we een thermostaatkraan waarmee je warmte kan besparen door hem bijvoorbeeld niet op 38 graden, maar op 34 graden af te stellen. Die stel je één keer af en zet je vast."

"Deze banken in de kleedkamers hebben we tweedehands kunnen krijgen. Die hebben we vervolgens zelf geschilderd. Dat soort dingen vinden we leuk hier."

"Sommige dingen vind je tweedehands beter dan dat je ze nieuw ergens voor heel veel moet halen. Als je kijkt naar Woest Zuid dan hebben we op iedere van de 17 locaties eenzelfde soort bank staan. We hebben op Marktplaats iemand die gaat speuren. Ik heb zelf in Den Haag nog zo’n bank gehaald. Het is een type bank die je niet nieuw kan kopen maar die dan ergens nog wel bestaan. We doen hetzelfde met tapijten die we hebben, het is allemaal retro, aardse kleuren en die hebben ook wel het een en ander meegemaakt zeg maar."

"Op het dak ligt onze zonnestroominstallatie. Er liggen 24 panelen op het dak van 250 watt nog. In 2014 was dat het maximale vermogen. Het is ongeveer 5 tot 6 kilowatt wat je kunt opwekken en die krijgen we ook wel op warme dagen. Het leuke is, het verdwijnt dus echt goed in het gebouw. We leveren geen elektriciteit terug aan het net want ons eigen verbruik is zodanig dat we dat zelf opslurpen. En wat je nu ziet, we hebben weer nieuwbouw gepleegd. Dan bestaat er ook altijd de mogelijkheid om te investeren in energiebesparende maatregelen dus de offerte voor uitbreiding van de installatie die is ook de deur uit. En het wordt vanuit de overheid gesubsidieerd, je duurzame nieuwbouw. Dat is leuk om mee te pikken. En het is goed om zo veel mogelijk dakoppervlak te benutten voor zonnepanelen als dat mogelijk is."

"De installatie die op het dak ligt is helemaal van de hockeyvereniging. En dan krijg je dus dat je moet gaan bijhouden van wat is de opbrengst van de zonnestroominstallatie want die moet natuurlijk volledig ten goede gaan aan AthenA. Dus daar is een rekenmodel achter gemaakt van wat is ons totale jaarverbruik, wat is de levering geweest van de zonnestroom, dat moet je bij elkaar optellen want dan weet je pas wat je totale energieverbruik is geweest op elektriciteit. En op basis daarvan maak je de verdeling tussen de verschillende ondernemers van, wat heb jij van het totaal gebruikt en wat heb jij van het totaal gebruikt, en dat wordt dan verrekend bij de ondernemers."

"De omvormers van de zonnestroominstallatie zijn van SMA. Dat was een van de opties bij de installatie. Wat wel grappig is, ik ben zelf van de spoorwegen en onder iedere trein hangt een SMA omzetter dus je weet gewoon dat dat kwalitatief goed spul is. Dus toen heb ik gezegd, we gaan niet verder nadenken, we nemen een SMA omzetter want dan weet je, én goede service en kwalitatief goed materiaal. Goedkoop is altijd duurkoop."

"Dit is een gebouw wat gespoeld wordt wat betreft lucht en vanuit die lucht wordt warme temperatuur onttrokken en die gaat dan in de warmtewisselaar, in de warmtepomp en die wordt weer gebruikt voor de vloerverwarming. En ‘s zomers is het ook zo dat er ook nog mee gekoeld kan worden. Dan kun je het systeem omdraaien."

"Wat wel grappig is ook ten aanzien van duurzaamheid, het advies van de installateur van de installaties om die ieder jaar te wassen, want ze moeten eraf gehaald worden omdat ze gewassen moeten worden vanwege alle stofaanslag. En wat we gewoon samen gedaan hebben met degene die dat doet is onderzoeken van is het nou nodig ieder jaar of kunnen we bijvoorbeeld 1 keer in de 2 jaar. Dat scheelt gewoon weer de helft. En we zijn er toch achter gekomen dat 1 keer in de 2 jaar voldoende is voor zo’n ruimte als dit."

"De hele luchtverversing moet elke dag gebeuren. Elke ochtend vroeg wordt het gebouw als het ware gespoeld om te zorgen dat we hier een vers gebouw hebben als we beginnen. Je kunt dat natuurlijk laten monitoren door een bedrijf, maar Mik kan het zelf dus hij doet het liever zelf. We huren dus wel eens iemand in, maar wat we zelf kunnen doen we zelf."

"We gebruiken hier de E-Woest, de stint. Dat is voor ons duurzaam en praktisch. Geen busjes meer en we kunnen overal snel naartoe. We zijn gisteren naar IJburg geweest met 60 kinderen naar het strand en dat is heel makkelijk."

"Bij het bedenken van het nieuwe clubhuis, kwam de architect en aannemer toendertijd al snel op vloerverwarming. Toen is bedacht dat we een laagtemperatuurs vloerverwarming gingen neerleggen. Dit bevalt goed. Er zit een goed regelsysteem bovenop met 6 klokken in het systeem. Hiermee kun je per deel van het gebouw een aparte warmtevraag regelen. De buitenschoolse opvang begint bijvoorbeeld om 12 uur, dus zij hebben eerder warmte nodig dan de kantine die pas om 5 uur open gaat. Op dat tijdstip kunnen we beginnen met het terugregelen van de temperatuur bij de opvang, want die zijn dan bijna klaar. Dus je schakelt de verwarming zowel op gebruikstijden als op temperatuur."

"Hier staat de warmte/koudepomp, degene die wisselt tussen vloer en lucht. Dit zorgt voor de verwarming in het gebouw. En dan heb je de nodige boilers die erbij horen. Een van 70 graden voor het warme water om te douchen. En een van 24 graden voor het water voor de vloerverwarming."

"We hebben daarnaast gasboilers die zorgen voor de restverwarming. Normaal gesproken is dat een aan/uit regeling, maar voor de fysiotherapeut is dat een aparte regeling geworden. Hij heeft namelijk behandelkamertjes en als de vloerverwarming uit staat dan wordt zo’n behandelkamer ook koud. Binnen in de zaal waar ze sporten mag het een wat lagere temperatuur zijn, dus hebben we in de behandelkamers een individuele regeling gemaakt. Als daar iemand verzorgd moet worden door de fysiotherapeut, kunnen ze in dat kamertje de temperatuur wat verder opschroeven. Dat zijn allemaal slimmigheden die we in het begin niet voorzien hadden, maar die later wel aangepast konden worden."

"De ruimtes werken met individuele temperatuurinstelling. De fysiotherapie heeft in de ruimte een eigen airco systeem. In de zaal met apparatuur is het fijn als het koel is. In de behandelkamers is wat warmte fijn. Dat wordt hier per ruimte geregeld. Anders krijg je dat je airco je verwarming gaat koelen. Ook hier maken we gebruik van een warmteterugwinningsinstallatie. Omdat we hier koelen met airco is het natuurlijk ook slim om die koude weer te gebruiken."

"Het uitgangspunt bij het clubhuis was om dit niet alleen een clubhuis voor onszelf te maken, maar ook voor andere gebruikers open te stellen. Zo staat het doordeweeks ook niet leeg en kunnen ze van alle spullen gebruik maken."

"Maar we hebben ook De Kraanvogel gehad, een stichting die mensen die te maken hebben met kanker helpt, begeleidt, een aantal dagen in de week ondersteuning biedt."

"Multifunctionaliteit. In feite wil je zo veel mogelijk benutten van de aanwezige ruimte. Daar hebben we met het ontwerp van de ruimtes ook rekening mee gehouden. Ruimtes kunnen met schuifwanden bij elkaar getrokken of juist afgesloten worden. Ook is een kleedkamer wat groter gemaakt dan doorsnee, zodat hij ook voor besprekingen gebruikt kan worden. Zo proberen we dubbelfuncties te creëren."

"Met Woest Zuid zijn we in 2008 officieel begonnen in Amsterdam. Binnen de kinderopvang zijn wij de sportiefste club van Amsterdam en brengen wij zo’n 2000 kinderen tot beweging, iedere dag. En hier op de hockeyclub AthenA hebben wij een samenwerking waarmee we in 2014 zijn begonnen. Wij huren 2 ruimtes waarvan 1 gezamenlijke ruimte die ook door andere partners van AthenA gebruikt wordt. Wij hebben daar 50 kinderen rondlopen in het clubgebouw en ook nog op andere plekken in dit sportpark. De waarde van een sportpark is de samenwerking om voor dat de trainingen beginnen er ook nog gebruik kan worden gemaakt van de velden door kinderen die uit school komen."

"Wij huren de velden van de gemeente en de gemeente subsidieert dat op een onvoorstelbare wijze. Nou vind ik dat dat ook wel terecht is want sport moet je gewoon echt breed aanbieden aan je mensen. Maar dat betekent dat je dus ook iets terug moet doen. Dus je moet als vereniging niet zeggen van, oké, ik heb dit gesubsidieerd gekregen en het is allemaal van mij. Nee. Het is belangrijk dat je je open opstelt."

"Dat zorgt ook weer voor bestuiving. ouders die hier hun kinderen hebben sporten, die hebben soms ook hun kinderen bij Woest Zuid dus ook daar zie je die bestuiving."

"In die zin, wij zijn vooral ook voor het plezier met de kinderen. Als je bezig bent met die kinderen en die spelen, dat nodigt toch altijd weer uit. Dus als wij een leuke activiteit doen met water en er is net een hockeyteam klaar met trainen en die willen meedoen, dan kan dat. Aan de andere kant, op het moment dat die sproeiers aan gaan, dan gaat iedereen onder die sproeiers door. Dus doordat er kinderen zijn op zo’n sportpark merk je dat dat heel veel vreugde geeft aan de bezoekers die hier komen. Ook de mensen van de fysio die het leuk vinden om gewoon een groep blije kinderen te zien. Ik denk dat dat ook wel z’n waarde heeft op de duurzaamheid in zo’n gebouw. Gewoon de sfeer in z’n algemeenheid."

"Voor ons is het de sport om te kijken hoe we onze energiebehoefte zo minimaal mogelijk kunen maken en onze voetafdruk zo veel mogelijk kunnen beperken. De elektriciteit en de verwarming zijn altijd de grootste energieslurpers.We hebben bij het ontwerp van het clubhuis al bedacht, hoe kunnen we nou een zo energiezuinig mogelijk gebouw neerzetten? Want op het moment dat je dat in het ontwerp meeneemt, heb je natuurlijk de grootste effecten, want dan is het gebruik al automatisch energiezuinig."

"Gelukkig is veel voorgeschreven in het bouwbesluit. Het gaat niet alleen maar om dat wat je voor jezelf doet maar het gaat ook om dat wat je voor je leden doet en dat wat je voor de toekomst doet. Dus je moet gewoon proberen om zo ver mogelijk te gaan. Dus was het ook veel makkelijker om die keuzes te maken wat betreft: warmte, water en elektriciteit. Iedereen heeft z’n eigen invalshoek, expertise, visie en eigen ambitie. Als je maar open staat voor elkaar, is dat proces makkelijk."

"Het sportparkbeheer doet ontzettend goed werk. Als het echt over de inrichting gaat en bijvoorbeeld het terras ook. Zeker toen het clubhuis gerealiseerd was hebben ze ons enorm geholpen met het aanleggen van het terras. Nu ook weer door bestrating aan te leggen, straatkolken, en natuurlijk ook met de velden."

"Met de groei van onze club kwam behoefte aan uitbreiding van ruimte. Met name voor opslag. We hadden hier vroeger de kas kas staan. Die kas heb ik toendertijd nog kunnen krijgen via via, die stond bij de Hollandse Schouwburg, we proberen ook heel veel dingen juist in de recycling te doen; hergebruik. Die kas heeft ook nog bij het oude clubhuis gestaan, is toen nog hier naartoe gegaan, dat was eigenlijk vooral opslag maar ook een soort recreatie-achtige ruimte. Maar hij werd krakkemikkig, we moesten uitbreiden en toen is eigenlijk dit gebouwtje erbij gekomen waarvan we ook hebben gezegd, we gaan niet alleen maar een opslagruimte maken maar we gaan kijken of we hem dubbel kunnen gebruiken in de zin van dat ie ook een stukje tribune heeft gekregen, maar ook met een dakterras, dat is absoluut wel de meerwaarde geworden."

"Op die manier betrekken we dus het plein bij het clubhuis en bij dit gebouwtje. Als we als groot ensemble AthenA zien hebben we eigenlijk 3 zwarte blokken, we hebben de tribune, we hebben het clubhuis en we hebben het opslaggebouwtje, we noemen dat ‘de kAst’. Dat was eerst ‘de kAs’ en dit is nu ‘de kAst’ geworden. Samen met de velden en het plein vormt het eigenlijk één geheel zoals AthenA is."

"Het is een openbaar terrein daar zijn we de gemeente dankbaar voor. Met Woest Zuid hebben ze plantenbakken vol gezet, onder andere met munt. Het leuke is dat iedereen dat weet. En als je verse muntthee wil, kun je het ook gewoon daar even knippen of afbreken."

"De keeperopslag is licht verwarmd, wel belangrijk voor je keepersspullen. Dat gebeurt door middel van een warmtepomp in de ruimte hiernaast en met vloerverwarming."

"Als Gemeente Amsterdam hebben we de opdracht om kunstgrasvelden te recyclen als we ze afbreken. Daarom laten we onze kunstgrasvelden verwerken tot diverse materialen die we hier weer kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld in picknickbanken of bloembakken. Je ziet ze over heel het sportpark staan. We plaatsen straks ook een beschoeiing die hiervan gemaakt is.Uiteindelijk willen we natuurlijk dat we een oud kunstgrasveld volledig kunnen hergebruiken als nieuw kunstgrasveld."

"Hier zijn we een pilot aan het doen met tegels van gerecycled kunstgras. Op een proefstuk op het park liggen nu 3 verschillende soorten met verschillende verhoudingen kunstgras en rubber. We zijn aan het kijken hoe we dit ook waterdoorlatend kunnen maken. Dus als we er waterdoorlatende tegels van kunnen laten maken, dan zou dat mooi zijn. We werken hiervoor samen met het bedrijf GreenMatter."

"Op diverse plekken in het park zijn we bezig met klimaatbestendige beplanting. Dat zou veel beter tegen droogte en tegen natte perioden moeten kunnen. Er worden andere boomsoorten gebruikt zoals de liquidambar, bloesembomen of een tulpenboom. Die laten hun wortels niet alleen maar naar beneden of alleen maar in de breedte groeien, maar doen beide, zodat ze beter bestand zijn tegen droog en nat. Ook variëren we met onderbeplanting. Bijvoorbeeld uien en asperges, maar ook bodembedekkers. Op die manier wordt de bodem afgeschermd en droogt hij minder snel uit. We monitoren zelf iedere maand wat er gebeurt. Met de bodem, maar ook met het bodemleven."

"Het idee is dat we bijna geen onderhoud uitvoeren aan deze beplanting. Het blad dat valt is weer goede voeding en bijvoorbeeld ook beschutting voor egels. Pas na de winter halen we dat weg."

"Hier hebben we ‘vlinder idylle’, dat is de enige idylle op een sportpark in heel Nederland. Deze is aangelegd in samenwerking met de vlinderstichting. Dit is een van de projecten van de vrijwilligersgroep die wij hier hebben. Zij hebben hiervoor subsidie geregeld en het enige wat wij dan doen is ruimte geven en meewerken."

Vlindercertificaat

"We hebben een tijd geleden hier de cursus van de vlinderstichting georganiseerd voor alle sport en bos buitenmedewerkers van Amsterdam. Ik geloof dat wel zo’n 60 tot 70 procent er was. Dat is gewoon heel leuk en dan krijgt iedereen een certificaat. In één dag krijg je te horen hoe je bijvoorbeeld met bermen om moet gaan. Hier vertalen we dat zelf dan weer naar de sportparken toe. Dat zorgt voor een stuk bewustwording, ook voor het personeel."

"We ontwikkelen steeds meer met kunstgras, dus je moet vooral de ruimte die daarnaast is meer benutten voor biodiversiteit, en daar ook steeds meer voor gaan aanbrengen. Dat is eigenlijk voor ons de opgave."

"De laatste jaren hebben we anders moeten leren kijken naar het beheer van sportparken. Vroeger waren we er van overtuigd dat alles super strak moest zijn. Ook de bermen. Maar we komen steeds meer met duurzaamheid in aanraking en dat zorgt voor andere keuzes. Bijvoorbeeld de bermen niet meer maaien of accepteren dat er meer onkruid is. Dat is goed voor de biodiversiteit."

"Vroeger werd er hier met chemische bestrijdingsmiddelen gewerkt. Dat deed ik zelf en dat kostte me 2 weken in het voorjaar en 2 weken in het najaar. Nu doen we dat niet meer, maar dat vraagt om andere vormen van onkruidbestrijding op de sportvelden die veel intensiever is. Een jaar of 4 geleden werd mij gevraagd om in te schatten hoeveel duurder het was om niet meer chemisch te bestrijden. Ik schatte toen in: zo’n 30 keer duurder. Inmiddels blijkt in de praktijk dat het wel zo’n 80 keer duurder is. Alleen al in manuren zijn er 3 mensen 7 maanden per jaar bezig met het bestrijden met heet water."

"Ook ben je met de handelingen die je moet doen erg afhankelijk van het weer. Buien en temperatuurverschillen werken dan niet altijd mee."

"We proberen het gras zo dicht mogelijk te houden, bijvoorbeeld met zaaien, snijden en verticuteren. Dan is er minder plek voor onkruid. Als er veel betreding van de velden is, is er ook minder onkruid. Dat hebben we geweten tijdens de periode dat er niet gesport mocht worden door corona en de velden dus niet gebruikt werden."

"Het is natuurlijk ook veldafhankelijk, de ligging van een veld, de grondslag. Maar er is wel een brede algemene deler wat je eigenlijk zou móeten gaan doen, maar dat is zo arbeidsintensief dat het vaak niet uitvoerbaar is. En daardoor krijg je echt dat je een beetje achter de feiten aan gaat lopen. Ook de groeiomstandigheden zijn vaak niet optimaal om de perfecte grasgroei te ontwikkelen tijdens de zomerperiode waarin de velden weer optimaal moeten worden gemaakt voor het nieuwe speelseizoen."

"Om bij te houden welk onderhoud we uitvoeren en om de hoeveel tijd dat moet gebeuren, gebruiken we nu een app die door het personeel gevuld wordt. Zo kunnen we het centraal bijhouden. Maar dit is geen waterdicht systeem, bijvoorbeeld als iemand iets vergeet in te vullen. We zijn daarom nu met een pilot bezig, waarin wij 25 (met name kunstgras)velden gaan monitoren."

"Onze sensoren nemen waar hoeveel mensen gebruik maken van die velden. Maar we kunnen ook de machines zo inrichten dat we weten wat voor werkzaamheden er worden gedaan op die velden. Dus dan hebben we meteen een compleet logboek. Daarnaast hebben wij goed zicht op de bespeling en kunnen we hiermee beter zicht krijgen op uitbreiding van de exploitatie van de velden. Dat willen we voor de grasvelden in de toekomst ook gaan realiseren. Hier willen wij systemen koppelen aan de sensoren die ervoor gaan zorgen dat er altijd de ideale vochthuishouding wordt bereikt om de grasgroei te optimaliseren."

"Dan hebben we een waterdicht monitoringssysteem. En als een veld dan achterblijft, dán kun je een keer met mensen die er verstand van hebben om de tafel gaan zitten en kijken van, hoe gaan we dit veld beter krijgen?"

"We zijn nu bezig om voor alle velden en sportcomplexen in kaart te brengen op welke manier we daar het beste de duurzaamheidsmaatregelen kunnen toepassen. Dus we willen eigenlijk een soort van bibliotheek hebben van alle duurzaamheidsoplossingen die er zijn op sportveldengebied en per project gaan bekijken, wat pakken we van de plank om op een specifiek veld/locatie toe te gaan passen? Daar hangen we een prijs aan, zo kunnen we goed onderbouwen waarom wij een bepaalde investering aanvragen."

"Met deze technologie van de onkruidrobot is het de bedoeling dat het onkruid tussen het gras wordt verwijderd. Het is een denkrichting om onkruid tegen te gaan in de velden.We zijn altijd op zoek naar innovaties om de kwaliteit van het onderhoud en beheer te verbeteren. Er komt in de branche wel eens wat naar voren dat ons triggert, of mensen nemen zelf contact met ons op. Door een demo hier op het park, kunnen we bepalen, doen we het wel of doen we het niet. Daar komt ook deze pilot met de onkruidrobot uit. Dit is onze proeftuin."

"We proberen een heleboel uit en dat werkt niet altijd. De robot werkt nog niet naar behoren, maar daarom is het een pilot. Wij helpen ze het product verder te ontwikkelen."

"Vroeger werkten we met kunstmatige meststoffen op de sportvelden. Dan kon je de groeispurten van het gras beter managen. Nu werken we met biologische meststoffen. Deze zorgen voor een stabielere groei. Maar omdat daarvoor wel een hogere temperatuur nodig is, hebben we niet altijd groei op de momenten dat wij het willen."

"Met kunstgras heb je altijd slijtage van de vezel, alleen bij voetbalvelden heb je ook nog te maken met de infill. Het rubber faseren we uit, dat is in 2026 weg. Daarvoor in de plaats is kurk gekomen, dat is een natuurlijk materiaal en geeft minder problemen. Evengoed zijn we verplicht om tóch maatregelen te nemen om de uitloop van infill te beperken."

"We hebben hier diverse soorten pilots gedaan en oplossingen toegepast. We hebben verschillende soorten veldafscheidingen gemaakt. Inmiddels ook van gerecycled kunstgras. Bij laatste versie zit een extra flap aan de onderkant, zodat er niks meer onderdoor kan."

"Bij velden hebben we inloopsluizen en borstelmatten. Als mensen daarover een paar passen moeten zetten voordat ze het veld af kunnen, dan is de meeste infill al van de schoenen af. We proberen het aantal poortjes te beperken, dat men niet overal het veld op en af kan. Ook de hoogte van de afrastering speelt een rol. Als die te laag is, springen mensen er overheen in plaats van via een poortje en de mat te gaan. De leunhekken maken we daarom 1.20 meter hoog."

"Voor het onderhoud rijd er een trekker over een kunstgrasveld. Nu kan een trekker geen haakse bochten maken, dus dat was altijd een probleem in de hoeken. Bert heeft daar iets slims voor bedacht, ronde hoeken! Dit is dus veel makkelijker in het onderhoud."

"Onkruid zit altijd bovenop en willen we natuurlijk niet op het kunstgrasveld hebben. Door de platen te leggen en de voegen dicht te maken, zorgen we voor een soort buffer. En dan proberen we ook weer zo min mogelijk beton want je wilt ook dat het water op een natuurlijke manier afvoert."

"Op het park hebben we een aantal drinkwaterpunten neergezet, zodat iedereen vrij water kan pakken. Er wordt natuurlijk steeds meer gepromoot om water te drinken, voor de gezondheid van mensen."

"Dit is een openbaar sportpark. Je ziet hier allemaal bruggetjes, volgens mij hebben we 22 ingangen. Want dát is dus de kracht van een openbaar park, dat je er overal op en af kan. We hebben allemaal picknickplaatsen gemaakt en een gezellige barbecueplek in het midden. In het begin staan ook tafels waar je een stuk stoel mist. Dat is géén vandalisme, maar daar kan je met een rolstoel onder. We hebben een speelplaats gemaakt, tunnels, klimmuur en ‘natuurlijk spelen’. Als het mooi weer is zitten hier heel veel ouders met kinderen. Er worden hier zelfs verjaardagspartijtjes gegeven. Dus eigenlijk is dit wel een heel groot succes geworden en is het de verbinding van één park. Ik vind dat een hele mooie overgang."

"Ons park wordt optimaal gebruikt. Ook ten aanzien van andere sporten, zoals fitness of individuele sporten. Zelfs personal trainers en fysiotherapeuten zie je hier rondlopen. En dat is ook de bedoeling. Omdat we zo doorgaan met volbouwen van de stad moeten mensen wel mogelijkheden hebben om te recreëren en de sportparken in Amsterdam worden hiervoor zoveel mogelijk opengesteld. Iedereen kan hier recreëren."

"Net buiten het sportpark ligt een ecolint. Dit is bedoeld om dieren meer bewegingsruimte te geven. Dat ligt door heel Amsterdam heen en is aangelegd met Europees geld. Wat wij hebben aan de binnenkant is ook redelijk eco, maar een ecolint mag je niet aankomen."

"Op het sportpark hebben we te maken met drainage en moeten we velden onderhouden, dus daar kan dat niet.Wij houden op het park wel rekening met bijvoorbeeld het maaibeleid. Ook hebben we een sloot ‘plas en dras’ gemaakt, dus half moeras en water zodat je daar ook meer biodiversiteit voor je vissen krijgt. En wat wij ook doen is hier en daar takkenrillen aanleggen zodat de vogels bescherming hebben."

"Een enthousiaste groep vrijwilligers voert hier een stuk van het ecologisch beheer uit. Zo hebben ze overal langs het park vogelhuisjes opgehangen. De gemeente heeft die geregeld en de vrijwilligers hangen ze op, maken ze schoon en onderhouden ze. Ook zijn ze bijvoorbeeld met zaaien bezig langs de randen. Dat is een hele trouwe groep van zo’n 15 man die hier eens in de 6 weken komen. Daarnaast worden er aan grotere projecten meegedaan, zoals met NL Doet of Burendag. Dan loop ik met 60/70 man hier en dat is gewoon heel leuk."

"Over het hele sportpark staan fruitbomen. Die komen uit het project Fruit4Sport. Dat is in samenwerking met de hogeschool van Wageningen, die hebben de soorten uitgekozen. Het fruit mag je vrij plukken. Het idee is altijd geweest dat je wat anders nam dan een bitterbal in de kantine en daarom werd dat fruit gratis gegeven aan de verenigingen in de hoop dat ze er wat mee deden. Nu komt de buurt vooral veel plukken. We organiseren voor de buurt plukdagen en snoeidagen."

"De hoge bomen die hier staan, gebruiken tussen de 1500 en 2000 liter water per dag op het moment dat ze vol in het blad staan. Dus als het in het begin van de herfst een keer de hele week regent, dan kun je in het weekend gewoon voetballen. Sportparken zonder bomen vragen natuurlijk minder onderhoud (ivm bladafval), maar de beleving is ook een stuk minder vind ik."

"Bijkomende problematiek is dat je vanwege het organisch materiaal, eerder gladheid, algen enzovoort krijgt. Dus onderhoudstechnisch vergen bomen toch wel veel meer."

"Op deze apparaten kun je interactieve spellen doen. Er zijn spellen die je alleen kunt doen, maar ook digitaal. Daar is ontwikkelaar Yalp goed in, om buiten bewegen interactiever te maken. Het leuke is dat je vanuit hier ook gewoon kan spelen tegen iemand in bijvoorbeeld Rotterdam."

"Dit is ons beachvolleybalveld. Dit wordt ook verhuurd aan verenigingen. Het is eigenlijk bijna elke avond verhuurd. Voor de rest gebruiken scholen het, met sportdagen en de buurt gebruikt het ook. Dat is ook de bedoeling in principe hier met alles in ons park, ook op de kunstgrasvelden mag je als buurt gewoon lekker spelen met je kinderen. Op het moment dat het commercieel wordt moet je betalen."

"Dit is onze opslag en het enige groene dak op het park. Het eerste gedeelte wordt gebruikt door Woest Zuid, die hebben er hun Stints in staan."