"De SEH heeft een actief Green Team. Het is goed dat iedere afdeling een eigen Green Team heeft. Iedere afdeling heeft zijn eigen uitdagingen. Het is goed om kritisch te kijken naar de dingen die we standaard doen; waarom doen we ze en is dat wel echt nodig?"

"Via een coördinator werken we samen met Green Teams van andere afdelingen zoals de OK en IC om ideeën uit te wisselen. Onze werkwijzen komen deels overeen, daarom leren we ook van elkaars duurzame oplossingen. Ook overleggen we over zaken die ziekenhuisbreed kunnen worden toegepast."

"Op onze afdeling hebben we een eigen Green Team. We overleggen periodiek ook met de Green Teams van de Spoedeisende Hulp en de OK omdat we veel overeenkomstige duurzaamheidswensen hebben. We bespreken gezamenlijke projecten en delen proefmodellen, zoals de kleinere matjes of alternatieven voor plastic gele jassen. Dit helpt ons om efficiënter te werken en duurzame oplossingen te vinden die in het hele ziekenhuis toepasbaar zijn. We hebben nu meer dan veertig Green Teams in het Erasmus MC, wat aantoont hoe succesvol en belangrijk deze initiatieven zijn."

"Infectiepreventie is betrokken bij de Green Teams. Zij zorgen ervoor dat de maatregelen die we nemen, zoals het gebruik van wasbare matjes of het verlengen van de gebruiksduur van infuuslijnen, veilig en hygiënisch zijn. We proberen dit met de Green Teams de bundelen, zodat de afdeling Infectiepreventie niet 40 keer dezelfde vraag krijgt."

"Iedereen die bij ons Green Team komt, krijgt een paar duurzame sokken met een bos en een planeet erop. Trots laten mensen die dan weer aan hun collega’s zien. Bij de introductie van de nieuwe duurzamere schorten hebben we een modeshow georganiseerd. We hadden een “groene loper” gemaakt in de gang, echt heel grappig. Ook hebben we laatst De Grote Afvalquiz gedaan, met collega’s, maar ook op LinkedIn. Daar hebben 600 mensen aan deelgenomen. Zo’n quiz van 10 vragen lijkt heel klein, maar dat soort activiteiten kunnen dus een grote impact hebben en maakt het extra leuk voor de collega’s."

"Naast de Green Teams op de afdelingen hebben we een Erasmus MC breed Green Team met een Teams omgeving en nieuwsbrieven. Zo blijven de Green Teams ook op de hoogte van elkaars projecten en vorderingen. Het is belangrijk om bewustwording te creëren en concrete gevolgen te tonen van handelingen."

"Op onze afdeling werken we veel met studenten geneeskunde. Ik merk dat die al kritischer kijken dan we gewend zijn. Duurzaamheid is bij hen meer de standaard dan iets wat er later bij komt. Het is daarom goed dat zij ook meekijken bij de processen."

"Duurzaamheid is nu een van de drie pijlers van onze strategie voor de komende vijf jaar. Verduurzaming is een verantwoordelijkheid van ons allemaal en is een bottom-up beweging, echter is soms ook de top-down beweging nodig."

"De Green Teams in het Erasmus MC bestaan inmiddels uit ongeveer veertig teams, elk met hun eigen ideeën voor duurzaamheid. Vooral de IC en SEH zijn hierin zeer ambitieus. Wij, als deskundigen infectiepreventie, spelen hierbij een rol door te beoordelen of hun ideeën microbiologisch veilig, en dus patiëntveilig zijn, zoals het gebruik van reusables in plaats van disposables. We baseren onze adviezen op landelijke en internationale richtlijnen, zoals de SRI-richtlijnen van het Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie. We passen deze aan op de situatie in ons ziekenhuis. Bij grote Green Teams zoals de IC en SEH zijn wij standaard betrokken om mee te denken over hun ideeën."

"We hebben allemaal onze eigen aandachtsgebieden. Ik ben bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de OK en Thema Dijkzigt, terwijl Fleur onder andere de IC en SEH onder haar hoede heeft. We kunnen helaas niet altijd direct advies geven of het groene idee ook infectiepreventie-veilig is, maar we staan altijd klaar om vragen te beantwoorden en mee te denken. Soms moeten we wachten met het geven van adviezen omdat we weten dat er bijna nieuwe richtlijnen aankomen."

"We hebben ook een landelijk Green Team infectiepreventie vanuit de VHIG, Vereniging Hygiene en Infectiepreventie in de Gezondheidszorg, dat adviezen geeft op basis van vragen uit het hele land. Deze adviezen worden vervolgens per ziekenhuis bekeken of ze toegepast kunnen worden."

"In veel gevallen volgen we de richtlijnen voor infectiepreventie die landelijk opgesteld zijn door het Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie. Daarnaast volgen we ook de voorschriften van de fabrikant. Echter, niet voor alles bestaan specifieke richtlijnen. Daarom doen we ook zelf onderzoek, bijvoorbeeld naar de veiligheid van het langdurig gebruik van materialen zoals beademingsslangen en sondevoeding systemen. Dit onderzoek kost echter veel tijd en geld, waardoor we keuzes moeten maken in welke projecten we aanpakken. Vanwege onze kwetsbare patiëntengroep zijn we vaak voorzichtiger dan andere ziekenhuizen. Als ons onderzoek aantoont dat iets veilig is, zoals bij de beademingsslangen, kunnen andere ziekenhuizen dit bewijs ook gebruiken."

"Er is door het landelijke green team infectiepreventie een handleiding geschreven hoe om te gaan met duurzame vraagstukken. Daarnaast geven wij specifieke adviezen, zoals ten aanzien van het gebruik van behandelbank papier. Wij dragen ook bij aan landelijke documenten ten aanzien van duurzaamheid en nemen deel aan de werkgroepen die deze ontwikkelen. Het is belangrijk om deze kennis te delen."

"De Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra heeft een lijst opgesteld met de producten die de meeste CO2-uitstoot veroorzaken in de UMC’s. Oorspronkelijk omvatte deze lijst 50 items maar deze is nu gereduceerd tot 20. Deze producten omvatten onder andere spuiten, diathermie kabels, mondneusmaskers en gebitsbakjes. De lijst is naar diverse adviseurs gestuurd, waaronder medische specialisten, infectiepreventie-experts, inkoopafdelingen en de Centrale Sterilisatie Afdeling."

"Het doel is om gezamenlijk na te denken over korte- en lange termijn oplossingen voor duurzaamheid en hoe de uitdagingen aan te gaan. Wij hebben ook bijgedragen aan de besprekingen om te kijken hoe we deze 20 producten duurzamer kunnen maken. De adviezen, gebaseerd op eigen literatuur of experimenteel onderzoek, die hieruit voortkomen, zullen naar alle UMC’s worden gestuurd."

"We zijn bezig met de plantaardige transitie en willen dagelijks een volledig plantaardig menu kunnen aanbieden. Dit zorgt niet alleen voor duurzamer eten, maar draagt ook bij aan een gezondere levensstijl van de patiënten. Hoewel we nog niet volledig zonder dierlijke eiwitten kunnen, is elke stap richting meer plantaardig positief."

"We zijn bezig met het omzetten van ons menu naar meer plantaardige en vegetarische opties. We willen bijvoorbeeld desserts omzetten naar plantaardige desserts en menu’s aanpassen zodat er altijd een vegetarische optie is. Hoewel we nog dierlijke eiwitten nodig hebben voor de voedingswaarden, streven we naar meer plantaardige eiwitten. Ik kan heel simpel in mijn hele assortiment zeggen: ik ruil het scharrelei om voor een biologisch ei. Maar daarnaast heb ik nog wel steeds vleeswaren die maar “1 ster beter leven” zijn of brood dat misschien niet eens van de lokale bakker is. Je doet het wel of niet, vind ik zelf. Dat is nog wel eens een discussie voor mezelf, waarbij je kijkt of je echt doet wat nodig is."

"De leverancier denkt echt heel constructief mee, dat is echt positief. We hebben ook een werkgroep communicatie om mee te denken over hoe we ons nieuwe menu introduceren. Ik vind zelf dat je mensen niet moet misleiden. Als je iets bijvoorbeeld “macaroni bolognese” noemt, dan moet er ook gewoon vlees in zitten. Van oorsprong is dit ook met vlees. Dat is immers wat hoort bij bolognese. Maar je kunt wel nadenken over hoe je communiceert. Bij een macaroni met een plantaardige saus helpt het bijvoorbeeld om gewoon “macaroni tomatensaus” neer te zetten in plaats van “plantaardige macaroni”."

"De koksopleiding is gebaseerd op de Franse keuken; vlees heeft daar altijd de hoofdrol gehad en daarnaast komen aardappelen en groente. Dat is een hele verandering. Daarnaast hebben wij op dit moment niet veel kennis over het bereiden van de nieuwe menu’s. Voor de koks zal dit dan ook anders werken worden en zullen we ze ook moeten meenemen in de transitie naar meer plantaardige eiwitten."

"Met mijn team ben ik verantwoordelijk voor de patiëntenvoeding in het Erasmus MC. Dat is best breed, want we hebben 27 keukens en ik heb 60 medewerkers. We verzorgen dagelijks maaltijden voor ongeveer 460 patiënten."

"Er zijn drie pijlers die wij belangrijk vinden. Dit zijn: beleving, gezondheid en duurzaamheid. Bij beleving gaat het natuurlijk om smaak, hoe het ervaren wordt. Wat vindt de patiënt er mooi aan en kan hij hier kiezen wat hij wil? Bij gezondheid gaat het om het voldoen aan de voedingswaardes, aspecten van diëtiek, schijf van vijf, allergenen en voedselveiligheid. Bij duurzaamheid kijken we bijvoorbeeld naar het soort product, de herkomst, de verpakking en welke apparatuur er nodig is om het te bereiden. Soms zijn die pijlers in balans met elkaar, maar ze zitten elkaar ook regelmatig dwars. Een product dat duurzaam is, voldoet dan bijvoorbeeld niet aan de voedingswaardes. Sommige producten vallen wel binnen de voedingswaardes en zijn duurzaam, maar die zijn dan niet smakelijk. Dit is dus best complex maar daardoor vind ik het juist interessant. Je wilt mensen iets bieden dat past binnen de voor hun nodige voedingsbehoefte. Een duurzame keuze kan bijvoorbeeld plantaardig zijn of een product met een ‘beter leven’ keurmerk."

"We zijn momenteel een nieuw eet- en drinkconcept aan het ontwikkelen. We gaan onder andere over van diepvriesmaaltijden naar koelverse maaltijden. Dit betekent meer keuze, portiegrootte en een smaakvoller aanbod. Dit zorgt voor minder verspilling omdat patiënten kunnen aangeven wat ze willen eten. Het draagt bij aan zowel duurzaamheid als aan de patiënttevredenheid. Met het nieuwe concept gaan we van drie naar zeven eetmomenten per dag. Dit vraagt een andere kijk van de productie en de mensen die dit eten en drinken moeten uitdelen. Het is niet niks wat er gaat gebeuren, maar het uitgangspunt is dat het er voor zorgt dat de patiënt beter, gezonder en lekkerder eet. Ze kunnen bijvoorbeeld kiezen voor kleinere of grotere porties, wat ook helpt om verspilling te verminderen."

"Op dit moment gebruiken we veel disposables voor ontbijt, lunch en tussendoortjes, wat allemaal in de prullenbak of recyclebak belandt. We gaan over naar afwasbaar serviesgoed om de hoeveelheid afval te verminderen. Dit vraagt om extra werkstromen en logistiek, maar draagt zeker bij aan een betere beleving van de maaltijd en vermindert de plastic afvalberg."

"De Green Deal richt zich ook op verpakkingsreductie. Dit jaar hebben we onze broodvoorziening aangepast en verwachten we een reductie van 40% in verpakkingsmateriaal. Dit komt door betere bestelmethoden. Wat ook helpt is de centrale portionering. Hierdoor worden de maaltijden en gerechten al op dezelfde plek samengesteld en gebruik je minder portieverpakkingen."

"De Green Deal 2.0 en 3.0 richten zich binnen mijn vakgebied op het verduurzamen van het assortiment, verpakkingen en het verminderen van verspilling. Dit zijn eisen die gesteld zijn in de aanbesteding en waar we actief mee bezig zijn. We willen niet alleen voldoen aan de eisen, maar echt duurzaam en zoveel mogelijk met plantaardige producten werken."

"Als kok vind ik dat je moet weten met welke producten je werkt in de keuken. Waar komt het product vandaan? Wie heeft het gemaakt en geleverd? Hoe lang is iets houdbaar? Wat voor kooktechnieken kun je toepassen? Dit zorgt niet alleen voor duurzamer eten, maar ook voor betere kwaliteit en smaak. Die drie elementen gaan voor mij altijd samen. Het verrijkt ook je vakmanschap. Het verhaal achter het product is belangrijk voor de beleving. Vanuit dat perspectief kijk ik ook naar ons nieuwe eet- en drinkconcept."

"We willen een gezond aanbod bieden door bijvoorbeeld het verminderen van zoete producten en dranken. Dit kan betekenen dat we bijvoorbeeld minder frisdrankautomaten hebben en meer gezonde keuzes aanbieden, zoals vegetarische bittergarnituren en alcoholvrije borrels."

"In de wachtruimtes bieden de automaten vooral gezonde opties aan. Ook dat is ziekenhuisbreed ingevoerd."

"We zijn in overleg met leveranciers om medische materialen los aan te leveren in plaats van in pakketten, zodat we minder ongebruikte items hoeven weg te gooien. Bijvoorbeeld, benodigdheden voor een katheter worden vaak als set in één pakket geleverd, terwijl niet altijd de hele set nodig is. We zouden graag de onderdelen afzonderlijk willen ontvangen, zodat we alleen gebruiken wat noodzakelijk is."

"Op de SEH hebben we een apparaat voor snelle bloedanalyse. Vroeger kwam daar standaard een printje uit. De informatie wordt ook digitaal opgeslagen, dus het printje was vaak overbodig. We hebben dat nu aangepast en afgesproken dat we alleen printen wanneer echt nodig, om papier en toner te besparen."

"De nieuwste CT-scanners maken zeer gedetailleerde beelden die enorm veel data vergen. We moeten nadenken over efficiënter dataopslag, zoals het bewaren van alleen essentiële beelden na een bepaalde periode. Momenteel wordt alles opgeslagen, wat veel energie en ruimte kost. Veel mensen beseffen niet dat dataopslag niet duurzaam is, omdat je het fysiek niet ziet. Maar het moet ergens bewaard worden, die servers hebben energie en koeling nodig en moeten geproduceerd worden van grondstoffen. Dus iedere byte die we extra opslaan, kost extra energie."

"Vanuit mijn vak als apotheker heb ik gekeken naar hoe we de medicatieketen duurzamer kunnen maken. Veel recepten stoppen nu automatisch na een bepaalde periode en de doseringen zijn afgerond, zodat we, waar mogelijk, maar één ampul of spuit hoeven te gebruiken. Dit vermindert het aantal handelingen en bespaart geld. Hoewel we vanwege strenge regels aan de achterzijde van het proces weinig kunnen veranderen, hebben we het aan de voorzijde zo duurzaam mogelijk gemaakt."

"In de geneeskunde zijn er drie hoofdrichtingen: huisartsen in de eerste lijn, medisch specialisten in ziekenhuizen en sociaal geneeskundigen. Mijn rol valt onder de laatste categorie, als arts voor maatschappij en gezondheid. In deze functie kijken we niet naar individuele patiënten, maar richten we ons op de volksgezondheid en de gezondheid van groepen in de samenleving. We onderzoeken bijvoorbeeld de gezondheid van de inwoners van Rotterdam en de gezondheidsverschillen binnen de stad. Door preventieve maatregelen en een zo optimaal mogelijke inrichting van de zorg proberen we deze verschillen aan te pakken."

"Als artsen hebben we niet alleen de verantwoordelijkheid om goede zorg te verlenen aan individuele patiënten, maar ook om bij te dragen aan de gezondheid van de bevolking als geheel. Dit besef heeft de afgelopen jaren geleid tot een grotere focus op maatschappelijke gezondheidszorg in de geneeskundeopleidingen. We leiden dokters op die een rol kunnen spelen in preventie en in het creëren van een toegankelijk, doelmatig en duurzaam zorgsysteem. Duurzaamheid was tot enkele jaren geleden geen onderdeel van onze opleiding, maar dit is veranderd."

"Een groep studenten heeft ons drie jaar geleden wakker geschud met hun analyses over de rol van artsen in duurzaamheid. Zij kwamen met een model om duurzaamheid in het curriculum te integreren. Deze studenten hadden al uitgebreide kennis en ervaring op dit gebied en hebben ons geholpen om Planetary Health als concept in de opleiding te introduceren. Dit concept kijkt niet alleen naar de gezondheid van mensen, maar ook naar die van dieren en de omgeving."

"In het derde jaar van de opleiding hebben we twee introductiecolleges over Planetary Health ingevoerd. Daarnaast hebben we een klimaatspel ontwikkeld, gebaseerd op het Lancet Countdown Report. Dit spel helpt studenten om de verbanden tussen menselijke activiteiten en milieueffecten op gezondheid te begrijpen. Vorig jaar werd dit spel op vrijwillige basis aangeboden aan derdejaarsstudenten en was het een groot succes. Dit jaar is het spel een verplicht onderdeel van het curriculum geworden."

"Het invoeren van duurzaamheidsonderwijs wordt over het algemeen positief ontvangen door studenten. Vorig jaar namen 100 van de 350 derdejaarsstudenten vrijwillig deel aan het klimaatspel. Dit jaar, nu het spel verplicht is, zien we meer variatie in reacties, wat het onderwijs nog dynamischer maakt. Het is belangrijk om discussies te faciliteren waarin verschillende perspectieven aan bod komen, zodat studenten leren hoe ze in gesprek kunnen gaan over duurzaamheid."

"Duurzaamheid is echter niet alleen iets voor het vak public health. Het is relevant voor alle vakken binnen de geneeskunde. Van pathologie tot longziekten en van gynaecologie tot geneesmiddelenvoorschriften, duurzaamheid kan overal geïntegreerd worden. We hebben bijvoorbeeld ook gewerkt aan het integreren van duurzaamheid in het geneesmiddelenonderwijs, samen met de apothekers van het Erasmus MC."

"Wij streven ernaar om het mensen gemakkelijker te maken door automatische systemen te implementeren. Zo gaat het licht vanzelf uit en schakelt de ventilatie uit wanneer het gebouw niet in gebruik is. Op deze manier hoeven mensen er niet bewust aan te denken en geen handelingen uit te voeren. Dit vermindert de belasting, aangezien ze al druk zijn met andere zaken."

"Er komen steeds nieuwe technieken beschikbaar die we binnen het vastgoed kunnen toepassen. Tot nu toe ventileren wij laboratoria standaard vijf- of achtvoudig of zelf meer. Het streven wordt om met geavanceerde meetapparatuur de hoeveelheid van specifieke stoffen in een laboratorium nauwkeurig te meten en daar de ventilatie op af te stemmen. Dit vervangt de traditionele normen van ventilatie door directe metingen. Hoewel dit een vooruitgang is, brengt het ook uitdagingen met zich mee. En binnen de organisatie moet draagvlak worden gecreëerd om deze nieuwe technieken te accepteren en toe te passen. Het is essentieel om alle betrokkenen mee te krijgen bij deze innovaties."

"We hebben een masterplan 2050, dat als kaderdocument wordt vastgesteld door onze Raad van Bestuur, het college van B&W en de gemeenteraad van Rotterdam. Dit plan geeft een toekomstbeeld voor de campusontwikkeling en bevat diverse duurzaamheidsaspecten. Elektrificatie en zo weinig mogelijk energiegebruik zijn voor ons eigenlijk sowieso al vanzelfsprekend. Verder willen we innovatie faciliteren. Dit doen we door partners te betrekken op onze campus, zoals TU Delft en Hogeschool Rotterdam. Dat vindt plaats in de Convergence, waar sociale, technische en medische kennis en methoden worden samengevoegd."

"We streven ernaar om met minder stenen meer mogelijk te maken. Dit betekent dat we slimmer omgaan met onze ruimte en proberen om minder te bouwen. Dit vraagt om flexibele gebouwen die zich kunnen aanpassen aan veranderende behoeften en regelgeving."

"Een van onze grote ambities is het creëren van een gezondheidsbevorderende campus. Dit betekent dat we aandacht besteden aan biodiversiteit, klimaatadaptatie en hoe bezoekers en medewerkers de campus beleven. We willen een omgeving creëren die gezondheid stimuleert, en wat uiteindelijk bijdraagt aan een betere zorgervaring."

"Wij kijken ook naar de zorg van de toekomst. Diverse afdelingen binnen het Erasmus MC richten zich steeds meer op maatschappelijke gezondheid en preventie, met als doel te voorkomen dat mensen ziek worden. Deze focus op preventieve zorg is een belangrijk speerpunt en moet terugkomen in de beleving van de campus."

"Een van onze grote ambities voor de campus is het creëren van een gezondheidsbevorderende omgeving. Dit vormt een belangrijk deel van onze positionering en identiteit. We willen dat dit duidelijk merkbaar is in de manier waarop de campus wordt beleefd. De kwaliteit van de beleving bij binnenkomst zal verschillende aspecten omvatten, zoals biodiversiteit, klimaatadaptatie, groenvoorziening, waterbeheer, voorkomen van hittestress, gevelmaterialen, bezonning en schaduw. Al deze elementen spelen een rol in de inrichting van de campus en beïnvloeden hoe patiënten, bezoekers en medewerkers zich hier voelen en bewegen."

"We werken samen met andere universiteiten, zoals de TU Delft, om duurzaamheid in het onderwijs te integreren. Deze samenwerking biedt nieuwe inzichten en helpt bij het ontwikkelen van effectieve en interdisciplinaire onderwijsprogramma’s. Het uitwisselen van kennis en didactische benaderingen versterkt ons gezamenlijke doel om duurzaamheid een vaste plek te geven in de geneeskundeopleiding."

"We hebben stappen gezet om duurzaamheid breder in het curriculum te verankeren. Samen met de TU Delft en andere faculteiten van de Erasmus Universiteit ontwikkelen we een interfacultaire minor, waarin studenten vanuit verschillende disciplines samenwerken aan duurzame oplossingen. Daarnaast hebben we studentassistenten ingehuurd om het proces verder te ondersteunen en te versnellen."

"Er zijn werkgroepen en we gaan met elkaar in gesprek. Over inhoudelijke kennis, didactische aanpak en ethische reflectie. Vanuit technologie zijn er bijvoorbeeld heel mooie oplossingen, maar je hebt ook te maken met gedrag van mensen. Je hebt kennis uit verschillende disciplines nodig om echt vooruit te komen."

"Vanuit techniek en duurzaamheid ligt onze focus vooral op de korte termijn op het verminderen van ons aardgasgebruik en het bevorderen van gebouwgebonden energiebesparing. We hebben stadsverwarming, wat nu nog als duurzaam wordt aangemerkt. Aardgas gebruiken we voornamelijk voor stoomketels. We zijn bezig met de elektrificatie van ons vastgoed. Nieuwe gebouwen worden uitgerust met warmtepompen en andere duurzame technieken. We bouwen met de toekomst in gedachten, waarbij we soms kiezen voor technieken die nu beschikbaar zijn, maar ook nadenken over toekomstige innovaties. De focus ligt dus op energiebesparing en het verminderen van de CO2-voetafdruk. Er is een mooie visualisatie van die voetafdruk van Erasmus MC gemaakt. Ons vastgoed neemt daar een relatief kleine plek in. Maar dat willen we verder omlaag brengen."

"We hebben al een mooie stap gezet in het verminderen van ons aardgasgebruik, door aanpassingen door te voeren in de luchtbevochtiging en we zijn ook bezig met de elektrificatie van onze warmteopwekking door het implementeren van warmtepompen. We investeren in de technische infrastructuur van de campus om elektrificatie mogelijk te maken. Dit omvat onder andere de aanleg van nieuwe elektrische infrastructuur om toekomstige ontwikkelingen te faciliteren. Zoals er netcongestie is in Nederland, hebben we dat ook binnen onze gebouwen. De elektrische infrastructuur moeten we eerst uitbreiden voordat we de voorzieningen zelf kunnen implementeren."

"Bij het ontwerp en de bouw van nieuw vastgoed kijken we vooruit, vooral bij onderdelen die niet makkelijk aan te passen zijn. Het dak of de gevel bijvoorbeeld, moeten zonder aanpassingen vijftig jaar meegaan. In dergelijke zaken investeren we extra, zodat we ze voor 2050 niet opnieuw hoeven aan te pakken. Voor andere onderdelen maken we andere keuzes. Een warmtepomp gaat bijvoorbeeld tien tot vijftien jaar mee. Tegen die tijd is er weer een model met een hoger rendement. Daarom hanteren we voor zulke onderdelen kortere termijnen."

"De richtlijnen van BREEAM zijn een mooi kader bij het ontwerp van een gebouw. Maar we kijken hier ook naar personeel en patiënten welzijn. Daarom maken we soms andere keuzes. De focus van het Erasmus MC op een andere manier van zorg verlenen, hierbij verblijft een patiënt niet altijd meer in het ziekenhuis maar wordt bijvoorbeeld thuis in de gaten gehouden. De meest duurzame vorm van bouwen is nog altijd niet bouwen."

"Koers28 is de nieuwe vijfjarenstrategie van het Erasmus MC, gericht op het aanpakken van grote maatschappelijke uitdagingen voor de zorg, het onderzoek en het onderwijs. De ambities richten zich op het verminderen van de zorgvraag, effectief gebruik van capaciteit en het verbeteren van toegankelijkheid en duurzaamheid in de zorg. Er wordt geïnvesteerd in technologische innovatie, digitalisering en arbeidsbesparende technologieën. Zo werken we in stappen toe naar een duurzame toekomst in 2050."

"Het Erasmus MC heeft een CO2 voetafdruk ontwikkeld om inzicht te krijgen in de totale CO2-uitstoot, met nadruk op de impact van ingekochte goederen en diensten. Dit initiatief en inzicht helpt ons om gerichte maatregelen te nemen voor verduurzaming."

"De directie Vastgoed speelt een cruciale rol bij energiebesparing. Zij beheren de infrastructuur, luchtbehandeling en energiesystemen. Dit betekent dat grote energiebesparingen vaak hier worden gerealiseerd en energiebesparingscampagnes geïnitieerd."

"Het succes van onze campagnes kwam mede door de samenwerking met verschillende afdelingen en de betrokkenheid van een aantal managers. Het is cruciaal om iemand te hebben met mandaat of financiële middelen. Ook de samenwerking met een milieudeskundige is onmisbaar, aangezien deze precies weet wat de harde cijfers zijn en over technisch toepasbare kennis beschikt."

"Samen hebben we afdelingen bezocht om te kijken waar verbeteringen mogelijk zijn. We ontwikkelden een Excel-bestand waarin de afdeling zelf kon invullen hoe lang de apparatuur aan stond en er was een kolom waarin je het gewenste gebruik, bijvoorbeeld door ’s avonds apparatuur uit te schakelen, aan kon geven. Onderaan de streep kon je direct zien hoeveel energie je bespaarde en hoeveel minder CO2-uitstoot dit opleverde. Dit droeg aanzienlijk bij aan de bewustwording op de afdelingen."

"Voor de campagne is het belangrijk om zowel top-down als bottom-up steun te krijgen om echt impact te maken. Deze gezamenlijke inspanning en het delen van bevindingen (bijvoorbeeld op ons eigen intranet) zorgden voor meetbare resultaten en verhoogden de effectiviteit van onze energiebesparings- en duurzaamheidscampagnes."

"Voor het programma Een duurzaam Erasmus MC werken we ook samen met de Erasmus Universiteit. Zij organiseren dit jaar de Erasmus Sustainability Days. Dit initiatief richt zich op het vergroten van bewustzijn en betrokkenheid bij duurzaamheid onder studenten en medewerkers. Enkele jaren geleden bezetten studenten de ingang van de universiteit om meer aandacht voor duurzaamheid te eisen. Deze mensen geven nu ook les aan jonge studenten en inspireren anderen binnen het Erasmus MC."

"De nieuwe generatie stelt hogere eisen aan duurzaamheid. Studenten verwachten dat duurzaamheid geïntegreerd is in hun opleiding en praktijk. Ze zijn vaak kritischer en actiever in het aanjagen van duurzame veranderingen. Dit zien we ook terug in de initiatieven die zij ontplooien en de vragen die zij stellen aan de organisatie."

"We hebben de opslagruimte in onze vriezers geoptimaliseerd. Vroeger gebruikten we grote bakjes die veel ruimte in beslag namen. Nu gebruiken we kleinere bakjes. De vriezers zijn wat dieper gemaakt, geoptimaliseerd, waardoor wij ook meer bakjes kunnen plaatsen in dezelfde lades. Op dezelfde plank kunnen we nu 700 in plaats van 400 samples opslaan. De nieuwe bakjes zijn er in twee hoogtes, dus als de kleine maat genoeg is dan scheelt dat ook weer ruimte. Dit betekent dat we minder vriezers nodig hebben en dus minder energie verbruiken"

"Alle nieuwe studies zijn verplicht om onze nieuwe bakjes met barcodes te gebruiken. Dit maakt het systeem toekomstbestendig en stelt ons in staat om de samples efficiënt en nauwkeurig te beheren en te kunnen scannen."

"Het formaat van de vriezers is ook geoptimaliseerd. De kasten zijn hoger dan een stand-alone vriezer. Na het maken van prototypes kwamen we erachter dat de kasten net 1 centimeter breder moesten worden om zaken optimaal te kunnen laten passen. In 1 kast kunnen we nu ongeveer de inhoud van 2 tot 3 stand-alone vriezers opslaan."

"Onze nieuwe vriezers zijn niet alleen energiezuiniger, maar vergen ook minder onderhoud. Traditionele vriezers gaan meestal na 10 tot 12 jaar kapot en moeten volledig vervangen worden. Bij onze nieuwe vriezers is de techniek losgekoppeld van de vriezer zelf, waardoor alleen de techniek vervangen hoeft te worden. Dit verlengt de levensduur van de vriezer tot wel 30 jaar en vermindert afval."

"We hebben een volledig geautomatiseerd kledinguitgiftesysteem waarbij medewerkers met hun pasje de benodigde kleding kunnen ophalen. Dit systeem zorgt voor een gestroomlijnd proces, vermindert wachttijden en verbetert de logistiek van kledingdistributie binnen het ziekenhuis."

"In 2017 is het nieuwe ziekenhuis van het Erasmus MC opgeleverd, met een totale oppervlakte van ruim 200.000 m2 en voorzien van 44 luchtbehandelingssystemen met warmteterugwinning type twin-coil. Alle technische installaties zijn aangesloten op een gebouwmanagementsysteem voor monitoring. De data uit dit systeem worden elke 10 minuten opgeslagen in een centrale database."

"Bij de ingebruikname van het nieuwe ziekenhuis bleek deze data zeer waardevol. Er was twijfel over de goede werking van de warmteterugwinning. Vergelijkingen op basis van temperatuurmetingen per luchtbehandelingsunit met de buitentemperatuur brachten niet-verklaarbare verschillen aan het licht in identieke systemen. De installateur ontdekte dat er verwisselingen in het complexe leidingwerk waren, waardoor aanvoer en retour van de warmteterugwinning systemen op diverse plaatsen omgedraaid zaten. Dit is gecorrigeerd."

"De grote hoeveelheden data die bij deze analyses zijn gebruikt, gaan een regulier gebouwbeheersysteem te boven. Door op vaste tijdstippen, elke 10 minuten, data weg te schrijven, ontstaan grote reeksen die onderling vergelijkbaar zijn, ook over meerdere jaren. Dit helpt om structurele problemen te identificeren in plaats van alleen de incidenten in de bedrijfsvoering. Dit heeft ons geholpen om de systemen efficiënter te laten werken en energie te besparen."

"Lekkages ontstaan vaak door beschadigde isolatie om de koude leidingen. Als de isolatie kapot gaat, begint het water erop te condenseren, wat kan leiden tot oxidatie en verdere schade. Het is cruciaal dat de isolatie goed wordt aangebracht en onderhouden, want slecht geïsoleerde leidingen kunnen leiden tot ernstige problemen zoals grote lekkages en de noodzaak om hele leidingsecties te vervangen."

"In het ziekenhuis hebben we gemerkt dat slecht geïsoleerde leidingen grote problemen kunnen veroorzaken. We kunnen een hoofdtransportnet niet zomaar buiten gebruik stellen om een leiding te vervangen. Afdelingen zoals de spoedeisende hulp en apotheek kunnen we niet stilleggen voor leidingwerk."

"Duurzaamheid gaat ook over goed onderhoud van isolatie. Die isolatie wordt al een jaar of dertig toegepast. Omdat bepaalde materialen niet meer gebruikt mogen worden, zien we dat de kwaliteit van de isolatie daardoor achteruit gaat. Ook is het lastig om mensen te vinden die het goed kunnen aanleggen."

"We hebben in de gebouwen metalen en kunststof leidingen. De kunststof leidingen laten zuurstof toe aan het water. Die zuurstof gaat oxideren met metaal. Daar krijg je slipdeeltjes van. Dat noemen we magnetiet. Dit moet eruit gefilterd worden om te voorkomen dat kleppen vastlopen en de installatie niet meer optimaal werkt. Het rendement neemt af door verminderde overdracht. Daarom gebruiken we speciale filters om het water schoon te houden. Hierdoor blijven onze systemen langer intact en hebben we minder onderhoud nodig."

"Dit zijn dingen waar je achter komt door gebruik. Die ervaring gebruiken we om systemen te optimaliseren. Zo hebben we ook kalk uit het water gehaald en blijkt water met een bepaalde pH-waarde een betere geleidbaarheid te hebben. Al die opgedane kennis passen we vervolgens toe."

"Elk half jaar wordt de hele installatie grondig schoongemaakt. Dit is een flinke operatie waarbij een schoonmaker door de installatie gaat om alles weer in optimale staat te brengen."

"Deze maatregelen zijn essentieel voor duurzame koeling en luchtbehandeling. Ook zorgen ze voor behoud van de materialen, waardoor een leiding bijvoorbeeld 50 jaar meegaat in plaats van 30 jaar."

"In het nieuwe ziekenhuis is de gehele zevende verdieping gereserveerd voor technische installaties, waardoor deze ruimte niet toegankelijk is voor anderen. Deze verdieping herbergt onder andere koelingsinstallaties, luchtbehandelingsinstallaties, traforuimtes, verdeelstations en de distributie van medische gassen. Dit ontwerp is bewust gekozen om de efficiëntie te verhogen. Direct onder deze verdieping, op de zesde, bevinden zich de operatiekamers, waardoor we dicht bij de benodigde technische voorzieningen zitten."

"Het buispostsysteem is een cruciaal onderdeel van onze logistieke infrastructuur. Er ligt ongeveer 16 kilometer leiding door de diverse gebouwen die ongeveer 80.000 zendingen per maand verwerken. Medicijnen en bloedmonsters en urine voor laboratoriumonderzoek worden via dit systeem verstuurd, wat de noodzaak voor handmatig transport door het ziekenhuis elimineert. In het laboratorium wordt het werk ook veel beter in de tijd verspreid. Anders komt er een kar binnen met een paar uur werk tegelijk erop. Dankzij het buispostsysteem komen de meeste laboratoriumresultaten binnen een uur, anderhalf uur beschikbaar, wat de efficiëntie aanzienlijk verhoogt."

"De installatie van het buispostsysteem was complex vanwege de noodzaak om talloze bochten en hoeken te maken die niet van tevoren getekend konden worden. Dit vereiste veel coördinatie en aanpassingen ter plekke, maar het resultaat is een systeem dat naadloos is geïntegreerd in het ziekenhuis."

"Aanvullend op het buispostsysteem werken we ook aan geautomatiseerde processen. Binnen enkele minuten na verzending arriveren transportkokers met materiaal in ons laboratorium. De bloedbuizen worden vervolgens volledig automatisch uitgepakt, geregistreerd en naar de juiste bestemming gesorteerd. Wanneer bloed uit één buis naar meerdere bestemmingen moet, zorgt het apparaat zelf voor de verdeling van het patiëntenmateriaal."

"We maken gebruik van een geavanceerd robotsysteem dat medicatie automatisch sorteert en verpakt per patiënt. Dit systeem zorgt ervoor dat elke patiënt de juiste dosering krijgt. Daarnaast worden menselijke fouten voorkomen. Dit draagt bij aan een veiliger en efficiënter medicatiebeheer en vermindert de medicatieverspilling aanzienlijk."

"Ons doel is duurzame, comfortabele huisvesting voor onze cliënten. We volgen hierin de richtlijnen van het uitvoeringsplan Green Deal Duurzame Zorg 3.0 van de Nederlandse ggz."

"Als organisatie zijn we altijd proactief geweest. We hebben maatregelen geïmplementeerd die destijds nog niet noodzakelijk waren. Je ziet nu het opgelegd of wettelijk verplicht wordt, dat sommige andere partijen er nu pas over na gaan denken."

"Bij eigendomspanden kunnen we investeren. Bij huurpanden benadrukken we steeds vaker de Green Deal voor de gewenste maatregelen. Maar bij huur draait het vaak nog om de kosten. Als een eigenaar investeert, zien we dat terug in de huur of we moeten zelf in de maatregel investeren. Bij langlopende huurovereenkomsten zijn er vaak wel afspraken te maken."

"Omdat we in de huurpanden zelf de energie aansluiting hebben, gaan we met verhuurders in gesprek over te nemen energiebesparende maatregelen. De verhuurders zijn soms minder geneigd te investeren in deze maatregelen omdat de verbruikskosten voor de huurder zijn. Onze mogelijkheden hangen ook af van het soort pand dat we huren. Als het bijvoorbeeld een verdieping in een ziekenhuis is, profiteren we van wat het ziekenhuis al doet op het gebied van duurzaamheid."

"Rond 2016 raakte ik betrokken bij de duurzaamheid binnen onze organisatie. We waren toen al lid van het Milieuplatform Zorg. We streefden naar certificering via de Milieuthermometer, wat leidde tot initiatieven zoals de installatie van zonnepanelen en LED-verlichting. Destijds waren veel maatregelen nog vrijblijvend, maar nu zijn ze vaak verplicht. We zijn in het bezit van het ‘zilveren certificaat Milieuthermometer Zorg’."

"We gebruiken de Milieubarometer om alles vast te leggen: verbruik, opbrengst, CO2-voetafdruk. Deze gegevens nemen we ook op in onze jaarverslagen. We hebben onze CO2-routekaarten ingevuld, waardoor we zicht hebben op de energiebesparende maatregelen die we al genomen hebben en welke we nog willen nemen. Onze directie steunt deze aanpak."

"We voldoen aan de Informatieplicht en de EED-verplichting, wat inhoudt dat we aan de overheid moeten aantonen wat ons energieverbruik is en welke erkende maatregelen we hebben genomen en wanneer. Iedere 4 jaar wordt dit ingediend bij de overheid. Dit geldt voor zowel de panden die we bezitten als de panden die we huren."

"In de gebouwen maken we gebruik van een geavanceerd gebouwbeheersysteem van Priva, wat essentieel is voor het efficiënt functioneren van onze verwarmings- en koelsystemen. Dit systeem regelt de gewenste temperatuur en luchtkwaliteit."

"Een groot voordeel is dat het ons energieverbruik aanzienlijk beperkt, wat zowel kostenbesparend als milieuvriendelijk is. Bovendien helpt het systeem om slijtage en schade aan onze installaties te voorkomen, waardoor we onderhoudskosten besparen. Het mooie aan dit systeem is dat het volledig automatisch werkt en ook op afstand te bedienen is. Dit betekent dat we altijd en overal inzicht hebben in de bedrijfstoestanden van onze systemen en snel kunnen reageren op eventuele storingen. Dit alles draagt bij aan een efficiënte en duurzame werking van onze gebouwen."

"In 2022 is Kliniek Het Paard in gebruik genomen. Deze kliniek is een zogenaamd BENG-gebouw, wat staat voor ‘bijna energie neutraal gebouw’, en het heeft geen gasaansluiting. Kliniek Het Paard heeft nu het energielabel A+++."

"Bij nieuwbouw nemen we duurzaamheid al mee vanaf de eerste stap. In de verkennende fase werken we al samen met een architect, constructeur en/of adviseur. We bespreken dan de wensen vanuit de organisatie, zoals het aantal te huisvesten cliënten, en proberen het plan haalbaar te maken binnen alle geldende maatregelen en de eisen van het bouwbesluit. Wij streven naar duurzame, comfortabele en flexibele huisvesting voor onze cliënten. Daardoor doen we vaak een stap extra ten opzichte van de minimale eisen. Dit brengt een budgettair spanningsveld met zich mee, maar we zorgen altijd voor een goede onderbouwing van de te nemen duurzame maatregelen. De organisatie gaat dan ook op zoek naar de financiële ruimte daarvoor. Daarin zijn we vooruitstrevend."

"Ons vastgoedbeleid bepaalt onder andere de uitgangspunten van nieuwe huisvesting. We nemen ervaringen uit eerdere bouw- en verbouwprojecten mee en overleggen met betrokkenen binnen de organisatie."

"Wanneer we een nieuw pand bouwen, gaan we altijd uit van flexibele inzetbaarheid. Een kliniek voor langdurig verblijf kan prima omgezet worden naar kortdurende zorg. In De Ridder is de bestemming per unit ook al diverse keren gewijzigd. Daar houden we van tevoren rekening mee bij het bouwen. Dat uit zich bijvoorbeeld in de omvang van de afdelingen en met de inrichting van de buitenruimtes. We kunnen afdelingen daardoor eenvoudig koppelen of van elkaar ontkoppelen en we hoeven geen ingrijpende verbouwingen uit te voeren wanneer de functie van het gebouw aangepast wordt."

"Bij het ontwerp houden we bijvoorbeeld rekening met het aantal dragende muren binnen het gebouw. Bij De Ridder is dat beperkt, zodat we het inbouwpakket eenvoudig kunnen vervangen zonder dat dat ingrijpende verbouwingen oplevert. Bij de wat oudere panden die anders zijn opgebouwd, kan dit soms een belemmering zijn. Bij een renovatie in Schiedam, van een pand uit 1991, was bijvoorbeeld het installeren van vloerverwarming geen optie door de vele dragende binnenmuren."

"In de jaren 2019, 2020 en 2021 is kliniek De Toren in Schiedam gerenoveerd. Het pand is van origine uit 1991. Tijdens de renovatie is ervoor gezorgd dat cliënten individueel sanitair en douchegelegenheid hebben gekregen. Bij het opstellen van de plannen zijn drie slaapkamers samengevoegd tot twee. Hierbij is één slaapkamer omgevormd tot de ruimte voor twee badkamers."

"Kliniek De Toren heeft momenteel een energielabel A+. We streven nu naar gasloos, want er zit nog een cv-ketel in dit pand. Door in de komende jaren de cv-installaties voor centrale verwarming en het verwarmen van tapwater te vervangen door warmtepompen, kan verdere verduurzaming worden gerealiseerd."

"Het A+ label hebben we behaald zonder dat we de RC waarde van de gebouwschil verhoogd hebben bij de renovatie. We kunnen in de toekomst nog overwegen het glas te vervangen of de gevels extra te isoleren. Dat moeten we dan wel met een architect en de gemeente bespreken, want door isoleren aan de buitenzijde zal het aangezicht van het pand wijzigen. Voor het verder verduurzamen van het vastgoed in de zorgsector zijn subsidies vanuit de overheid belangrijk."

"We stimuleren medewerkers en cliënten die maaltijden meenemen uit onze bedrijfsrestaurants om hun eigen herbruikbare verpakkingen mee te brengen. Op de klinieken en voor consumptie in het bedrijfsrestaurant wordt alleen van porselein gebruik gemaakt en geen disposables."

"Voor koffie en thee gebruikt ons personeel bekers van aardewerk en glas, die we bij de koffieautomaten voorzien."

"Eind 2022 werd ik getriggerd door een artikel dat ik las over het Ontzorgingsprogramma voor maatschappelijk vastgoed. Naar aanleiding daarvan heb ik contact opgenomen met de Provincie Zuid-Holland. Deze koppelde ons aan Marjon Olijdam van Stimular. Zij is toen een aantal keren bij ons langs geweest, heeft onderzoek gedaan en berekeningen gemaakt en ons advies gegeven. Dat is een prachtig rapport geworden."

"Ik ben thuis met verduurzaming bezig. Zo ben ik van het gas af en heb een warmtepomp. Dan zie je hier de gasrekening voorbij komen en denk je; oef! In een grote groep is niemand verantwoordelijk. Nu ik sinds kort ook als mede-eigenaar betrokken ben, hoop ik de verduurzaming hier ook te kunnen doorvoeren. Er zijn veel dingen die we nog aan moeten pakken."

"GC Blankenburg heeft zich aangemeld voor het ontzorgingsprogramma van de provincie Zuid-Holland, dat maatschappelijk vastgoed ondersteunt bij verduurzaming. Na een intake ben ik als facilitator aan de slag gegaan. De vraag was helder: een energiescan uitvoeren om te bepalen welke maatregelen nog mogelijk zijn. In september 2022 heb ik het gebouw bezocht en een rondleiding gekregen van huisarts Johan. Vervolgens heb ik een rapport opgesteld en besproken met vertegenwoordigers van het gezondheidscentrum, de huisartsenpraktijk en de apotheek en Careyn."

"Na de eerste bespreking van het rapport is GC Blankenburg direct aan de slag gegaan. Een van de eerste acties was het betrekken van de partij die het onderhoud en beheer van de installaties verzorgt. Dit was dezelfde partij die eerder door de woningcorporatie werd ingehuurd en nu ook door GC Blankenburg wordt ingezet. Tijdens een vervolgbespreking hebben we samen met hen het rapport doorgenomen en alle installaties bekeken om te bepalen welke verduurzamingsmaatregelen haalbaar zijn."

"Bij GC Blankenburg heb ik extra aandacht besteed aan de beschrijving van de huidige situatie. Huisarts Johan gaf aan dat hij weinig inzicht had in hoe de installaties functioneerden en de woningcorporatie kon daar ook geen duidelijkheid over geven. Omdat hij over een paar jaar zou vertrekken, vond ik het belangrijk dat zijn opvolgers een goed startpunt zouden hebben. Dit rapport fungeert daarom niet alleen als energiescan, maar ook als het begin van een gebouwdossier. Zo blijft kennis over het gebouw en de installaties behouden."

"Ik ben in 1988 afgestudeerd en daarna als huisarts gaan werken. In januari 2022 ben ik met pensioen gegaan. Daarna heb ik nog een paar keer in de praktijk waargenomen. Tevens ben ik, in het kader van de Covid campagne, werkzaam geweest als vaccinatiearts bij de GGD."

"Samen met mijn toenmalige collega’s ben ik nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van het gezondheidscentrum. We hadden in Rozenburg drie lokale huisartspraktijken. Een daarvan stopte ermee. De twee overgebleven praktijken zijn om de tafel gegaan om een toekomstbestendig plan te maken om samen verder te gaan. We konden toen niet direct een geschikte ruimte vinden en begrepen ook dat een apotheek en fysiotherapeut op zoek waren. Tevens wilde de gemeente meer zorgwoningen. Dat alles leidde, samen met de lokale woningbouw vereniging, tot de ontwikkeling van dit gezondheidscentrum: 40 zorgwoningen en een 1e lijnscentrum daaronder op de begane grond. Dat is in 2010 gerealiseerd. Toen was het hele pand eigendom van de woningbouwvereniging. In 2021 hebben de zorgpartijen van de begane grond dat deel van het pand gekocht en ondergebracht in een vastgoed B.V. Samen met de apotheek en de fysiotherapeut vormen de huisartsen het bestuur van de begane grond. Ik vertegenwoordig de huisartsen in het bestuur."

"Toen het pand in 2010 gerealiseerd werd, hebben wij wel inspraak gehad. Bijvoorbeeld over de vierkante meters die nodig waren om alle praktijkruimtes te realiseren."

"Op de begane grond is ook Het Veerhuis en een kantoor van Careyn gevestigd. Zij huurden dat eerst van de woningbouwvereniging en nu van ons. Het Veerhuis is een plek waar mensen kunnen komen om te eten en voor dagbesteding."

"Het ziekenhuis heeft hier ook een buitenpoli en röntgenafdeling."

"Op de eerste tot en met de vierde verdieping zijn er 40 appartementen. Deze waren oorspronkelijk alleen bedoeld als zorgwoningen, maar nu kunnen ook mensen zonder zorgbehoefte hier huren."

"Tijdens mijn adviestraject heb ik de huisartsen aangemoedigd om duurzaam voorschrijven te implementeren in hun dagelijkse praktijk."

"Duurzaam voorschrijven omvat verschillende elementen. Het gaat allereerst om kritisch te beoordelen of medicatie werkelijk noodzakelijk is, waarbij niet-medicamenteuze alternatieven de voorkeur krijgen wanneer mogelijk."

"Bij het voorschrijven van medicatie speelt de toedieningsvorm een belangrijke rol in de klimaatimpact. Een duidelijk voorbeeld hiervan is inhalatiemedicatie voor astma en COPD, waarbij een poederinhalator een aanzienlijk lagere CO₂-voetafdruk heeft dan een dosisaerosol met drijfgas."

"Het voorschrijven van kleinere hoeveelheden medicijnen, vooral bij nieuwe behandelingen, vermindert verspilling aanzienlijk. Goede voorlichting aan patiënten over het correct inleveren van ongebruikte medicatie bij de apotheek vormt een essentieel onderdeel. Regelmatige medicatiereviews bij patiënten met polyfarmacie helpen bij het identificeren en afbouwen van onnodige of contraproductieve medicatie. Deze praktische stappen verbeteren niet alleen de kwaliteit van de patiëntenzorg, maar dragen ook bij aan een duurzamere gezondheidszorg met minder milieubelasting."

"Ons inkoopsysteem houdt nauwkeurig bij wat ons maandelijkse medicijnverbruik is. We stemmen ons bestelsysteem hierop af om overvoorraad te vermijden. Dit doen we primair vanuit financieel oogpunt, maar het heeft als bijkomend voordeel dat we verspilling van medicatie tegengaan."

"In de apotheek hebben we regelmatig te maken met leveringsproblemen. Dit dwingt ons soms tot andere bestelkeuzes. Wanneer moeilijk verkrijgbare medicijnen tijdelijk wel beschikbaar zijn, bestellen we bewust meer dan direct nodig is. Zo kunnen we onze patiënten ook bij toekomstige leveringsproblemen blijven voorzien van hun benodigde medicatie. Deze strategie betekent wel dat we incidenteel met overschotten te maken hebben."

"In onze apotheek streven we naar een zo papierloos mogelijke werkwijze. We vermijden het printen van documenten waar mogelijk en maken optimaal gebruik van digitale alternatieven. Het papierafval dat desondanks ontstaat, zamelen we zorgvuldig in. Dit ingezamelde papier doneren we vervolgens aan een goed doel."

"Bij onze medicatieverstrekking houden we zorgvuldig rekening met de juiste dosering om verspilling te minimaliseren. Waar mogelijk passen we de hoeveelheid aan door kleinere eenheidsverpakkingen te verstrekken, zodat patiënten precies krijgen wat ze nodig hebben. Ons doel is te voorkomen dat patiënten met overtollige medicatie achterblijven. Bij vloeibare medicatie, zoals drankjes, is dit soms lastig omdat flesjes een vaste inhoud hebben. In die gevallen vragen we onze patiënten altijd om eventuele restanten bij ons terug te brengen voor een verantwoorde verwerking."

"De wasserij brengt onze schone was in karren met plastic eromheen. Daarmee hebben we afgesproken dat ze het plastic zelf mee terugnemen en recyclen."

"Met voedingsleveranciers hebben we afspraken over de levering van producten. We kijken of we kunnen laten leveren op afdelingsniveau. Hierdoor bestellen we alleen wat we echt nodig hebben. Nu komen er grote hoeveelheden binnen en willen we zorgen dat dit beter aansluit bij de behoeften van de afdelingen. Ook scheelt dit logistieke bewegingen."

"De doelstellingen uit de Green Deal geven ons het kader over waar we naar toe werken. Om te weten waar we voor tekenen hebben we een duurzaamheidsagenda geschreven waarin de doelen uitgewerkt zijn. Zo weten we ook waar we voor tekenen. De ondertekening van de Green Deal doen we in het najaar van 2023."

"De ziekenhuisapotheek werkt met digitale recepten in plaats van papieren recepten, wat bijdraagt aan de vermindering van papierafval."

"Het voorraadbeheer en vervaldatumsysteem is voor een groot deel geautomatiseerd. Op de afdelingen worden steeds vaker Omnicell kasten geïntroduceerd. Door deze ontwikkelingen kan medicatie gepast geleverd worden en waar nodig snel worden aangepast als behoeftes veranderen."

"Op onze afdeling hebben we een slimme medicatiekast. Bij het voorbereiden van medicatie voor een bepaalde patiënt, gaat alleen het vak open waar de juiste medicatie in zit. Dit voorkomt menselijke fouten en gaat dus onnodige verspilling van medicatie tegen. Ook kan het verbruik van medicatie beter bijgehouden worden en worden voorraden beter beheerd. Ook dit voorkomt verspilling."

"Het nocolyse apparaat is de beste aanschaf die we de afgelopen jaren gedaan hebben. Het is bedoeld om ruimtes te desinfecteren. Onze medewerkers maken een kamer die bijvoorbeeld besmet is met een MRSA bacterie of COVID-19 eenmalig schoon. Daarna plaatsen ze het nocolyse apparaat. Deze spuit desinfectant. Vroeger moesten de gordijnen en bedgordijnen afgehaald worden. Ook werden alle verpleegartikelen uit de kamer zoals handschoenen weggegooid. Door de desinfectie met het nocolyse apparaat is dit niet meer nodig. Dit scheelt dus arbeid, en ook verspilling."

"We hebben onze manier van schoonmaken veranderd om ook verspilling van schoonmaakmiddelen en verpakkingsmaterialen te verminderen. Vroeger kwam het schoonmaakmiddel hier per literfles binnen. Los van dat dit veel verpakkingsmateriaal opleverde, was de dosering ook bij iedere gebruiker anders. Nu hebben we een centraal doseringssysteem."

"Met voedingsleveranciers hebben we afspraken over de levering van producten. Vroeger kregen we alles in portieverpakkingen. Nu krijgen we grootverpakkingen."

"Binnen de restaurants zijn we ook bezig met het vervangen van eenmalig te gebruiken producten. We kijken naar alternatieven, zoals het vervangen van plastic mayonaisecupjes door bakjes van suikerpulp of rietpulp. Voor veel verpakkingen zijn er milieuvriendelijke opties. Het scheelt natuurlijk al dat mensen hun eigen bakje of broodtrommel mee mogen nemen om bijvoorbeeld salade in te doen."

"We zijn ook van plan om eigen bakjes te gaan verkopen in het restaurant, zodat mensen deze kunnen kopen, zelf kunnen afwassen en kunnen hergebruiken."

"Daarnaast zijn we nu aan het experimenteren met speciale recyclebare bekers, die worden geproduceerd door een lokaal bedrijf. Dit is een tijdelijke oplossing om gastvrij te blijven en tegelijkertijd duurzamer te zijn dan het gebruik van wegwerpbekers."

"De wegwerp koffiebekers zijn altijd al een lastig punt geweest. Dat is al vanaf het moment dat ik hier gestart ben. De regelgeving helpt ons om dingen voor elkaar te krijgen. Het optimale resultaat zou zijn dat iedereen volgens “Bring your own” werkt. Maar je wilt ook nog een noodoplossing kunnen bieden als iemand eens iets vergeten is of niet de mogelijkheid had om het zelf mee te nemen. We zijn blij met de multifunctionele bekers die nu vanuit het duurzaamheidsfonds aan alle medewerkers verstrekt worden. Nu moet het alleen nog een gewoonte worden om deze altijd mee te nemen. Als mensen eraan kunnen denken om altijd hun telefoon mee te nemen, dan moet het ook lukken om dat met een beker te doen. Een tijd geleden zijn we voor veel dingen weer overgestapt op servies. Dat was nog voordat de regelgeving hierover in ging. De prullenbakken op de afdelingen puilden soms uit van al het wegwerpmateriaal. Met serviesgoed verminderen we die afvalstroom."

"We zien dat niet iedereen het serviesgoed altijd terugbrengt naar het restaurant. Soms blijft het op de afdelingen staan. Medewerkers van ons restaurant lopen daarom regelmatig rond om gebruikte borden en bestek in te zamelen. We stimuleren daarom de mensen hun eigen bakjes en bekers mee te laten nemen met de campagne “Bring your own”. Dan kunnen ze dat zelf afwassen. Op veel afdelingen is er daarom afwasgelegenheid."

"Bij voeding zijn we vooral bezig met het tegengaan van verspilling. In ons bezoekersrestaurant en ons personeelsrestaurant meten we bijvoorbeeld het materiaal dat we over hebben. Ook meten we wat er over is na het portioneren van maaltijden voor patiënten. Hiervan proberen we weer gebruik te maken. Zo maken we van de resterende voedingsmiddelen bijvoorbeeld soep of meeneemmaaltijden voor medewerkers, bezoekers of patiënten."

"Met Greendish meten we ons afval, maar ook onze CO2 belasting. Zo komen we soms tot andere productkeuzes. Dat is nog wel eens ingewikkeld. Sommige producten zijn bijvoorbeeld niet gezonder, maar wel duurzamer. Daar moeten we dan keuzes in maken. Dat doen we ook in overleg met de afdeling Diëtetiek en behandelend artsen."

"Er is onlangs een verplichte CO2-reductietool opgesteld. We zijn verplicht om in 2030 een CO2-besparing van 50% te realiseren. Het lijkt erop dat we in 2030 onze doelstelling van 50% kunnen halen met de huidige plannen. Maar dat betekent wel dat we sommige gebouwen moeten afstoten of vernieuwen. Zoals het er nu uitziet, zullen we in 2050 naar 0% moeten gaan. Dat wordt nog wel een hele uitdaging omdat naast installaties ook naar de gebouwschil gekeken moet worden. We zijn nu al wel bezig met de overgang naar een gasarm systeem. Alles wat we nu verbouwen of nieuw bouwen is gasloos en all electric."

"We hebben een CO2-reductietool opgesteld. Het doel is om te voldoen aan de overheidseisen, maar ook aan onze interne doelstellingen. Het belangrijkste is om naar de hele keten te kijken. Afvalscheiding is goed, maar als het daarna bij een afvalverwerker alsnog bij elkaar wordt gegooid, heeft het weinig zin. Het is belangrijk om het proces te analyseren en de mensen die betrokken zijn bij het proces te betrekken en te begrijpen."

"Alle energie opwekkers in huis zijn aangesloten op het gebouwbeheersysteem (GBS). Dit systeem monitort, bewaakt, stuurt aan en meldt storingen. Ook worden alle processen visueel weergegeven op een beeldscherm."

"Bij nieuwe bouwprojecten kijken we altijd naar bewuste ontwerpkeuzes en het gebruik van duurzame materialen. We zijn momenteel bezig met de bouw van een nieuwe vleugel, bouwdeel Zuid. Daar is een BREEAM berekening op losgelaten."

"Ook voor onze klinieken streven we naar verduurzaming, zoals het isoleren van de gevels van het hoofdgebouw. We zouden in principe alleen de binnenkant hoeven renoveren, maar we willen deze kans grijpen om het hele gebouw te verduurzamen. Een renovatie vindt maar eens in de 30 jaar plaats, dus als we nu de verduurzaming van het hele pand niet meenemen, dan missen we echt een kans. Ook al is het bouwkundig nu niet nodig."

"In het najaar van 2021 is de schop de grond in gegaan voor Bouwdeel Zuid. In deze nieuwe vleugel komt een groot aantal afdelingen, waaronder een grotere intensive care, een nieuwe verpleegafdeling voor kinderen en tieners en een afdeling voor de behandeling van oncologiepatiënten."

"We volgen de nieuwste bouwstandaarden zo veel mogelijk. We zijn niet gasloos, omdat de basis nog een oud ziekenhuis is. Maar we bereiden daar wel op voor. De nieuwe constructie is zo duurzaam als mogelijk. Architecten en aannemers moeten uiteraard voldoen aan de meest recente voorschriften. Bovendien vroegen onze toezichthouders en banken ons hoe duurzaam onze plannen waren. Het is fijn om dan te kunnen zeggen dat onze plannen zeer duurzaam zijn."

"Alles wat we nu nieuw bouwen, is volledig elektrisch en maakt gebruik van warmtepompen, lagetemperatuurverwarming en hogetemperatuurkoeling, klimaatplafonds, enzovoorts. Daarnaast worden de gebouwen extra geïsoleerd. Het originele gebouw, dat in 1987 is gebouwd, draait nog op gas. Met de nieuwbouw en renovaties kunnen we er voor zorgen dat we steeds minder gas nodig hebben."

"We hebben meegedaan aan Green Deal Duurzame Zorg 2 en toen Green Deal 3 uit kwam heeft ons bestuur die gelijk getekend. Ook zijn er regionaal een aantal deals waar we aan meedoen. Dat doen we aan de ene kant om de buitenwereld te laten zien dat we duurzaam zijn, maar vooral om binnen ASVZ commitment te creëren."

"Op die manier zie je dat dingen die individueel beginnen inmiddels structuur beginnen te krijgen binnen de organisatie. En dat is een goede ontwikkeling. Want we doen al een hoop goede dingen, maar er kan nog veel meer."

"De deals gaan uit van de trias energetica: Je gaat eerst energie besparen, dan ga je energie opwekken en wat je dan nog nodig hebt ga je duurzaam inkopen. Wij zijn eigenlijk gestart bij punt 2: energie opwekken. We deden natuurlijk al aan besparing, maar nu kijken we hoe we dat nog meer kunnen doen. Vanuit energiemanagement, investeren in gebouwen, energiezuinige apparatuur, de transitie naar gasloos en ook door gedrag."

"In 2050 moeten we volgens de internationale en nationale afspraken met zijn allen klimaatneutraal zijn. Maar als dat eerder kan, bijvoorbeeld in 2040, dan is dat alleen maar beter, voor ons allemaal."

"Het is mooi om te zien dat er bij ASVZ al veel duurzame acties zijn waar wij niet bij betrokken zijn geweest. Waar nodig dragen we bij met advies, ondersteuning of motivatie. Maar ook zijn we bezig om informatie te verzamelen over wat er al gebeurt, zodat we ook aan kunnen tonen wat we doen. Niet alleen voor de buitenwereld, maar ook intern. Dat collega’s onderling ook van elkaar weten wat er gebeurt en geïnspireerd raken. Dat motiveert om dingen zelf te doen of ideeën aan te dragen."

"Een aantal jaren geleden is de functie “Adviseur duurzame bedrijfsvoering” ontstaan binnen ASVZ. Directe aanleiding was de informatieplicht, eind 2019. Ik heb dat in het begin in mijn eentje opgepakt en inmiddels voeren we die uit met een team van twee mensen."

"Een van de eerste acties was de selectie en implementatie van een energie management systeem. We deden namelijk al veel aan duurzaamheid, onder andere met alle zonnepanelen, maar konden dat niet aantonen. Ook kregen we op die manier zelf meer inzicht in wat alles precies opleverde en konden we daardoor ook weer volgende stappen zetten."

"Met het systeem kunnen we het gas- en elektriciteitsverbruik monitoren, en daarmee indirect ook de installaties. Zo zien we het als er gekke dingen gebeuren. Bijvoorbeeld kantoren die buiten werktijden “aan” blijven staan, als er ‘s nachts ineens een installatie hard gaat stoken, of als er ineens allemaal hoge pieken in het elektraverbruik zijn. Dan weet je dat je ergens dus iets niet goed ingeregeld hebt en kun je heel gericht in het gebouw beheer systeem (GBS) terugkijken waar iets niet goed ingesteld is. Door dit aan te passen gaat het energieverbruik naar beneden."

"Op de Merwebolder hebben we één gasmeter en twee elektriciteitsmeters. Daardoor kunnen we helaas niet per gebouw zien wat er gebeurt en waar er iets mis gaat. Als er nieuwbouw is gepleegd zien we bijvoorbeeld wel dat die erbij komt en welke invloed dat op het verbruik heeft. Toen het zwembad op de Merwebolder gerenoveerd werd, heeft dit een tijd stilgelegen. Hierdoor kregen we een mooie nulmeting van ons verbruik zonder zwembad. Zo kwamen we erachter dat dit, op basis van de oude energieprijzen uit 2021, zo’n 50.000 euro per jaar kostte. Toen het zwembad na de renovatie weer in gebruik genomen werd zagen we eerst een enorme piek vanwege het opwarmen van het water. Daarna wordt het weer stabiel en kunnen we dus ook gaan vergelijken wat de maatregelen besparen aan energie. Als dat zo’n 10.000 tot 20.000 kuub gas per jaar minder is, dan zie je dat dat effect gehad heeft."

"Op de Merwebolder verbruiken we per jaar 550.000 kuub gas en 1,2 miljoen kWh, acties zoals de verduurzaming van het zwembad leveren daarop een flinke besparing. En per jaar wekken we hier nu bijna 1 miljoen kWh op met zonnepanelen en in 2023 gaan we zelfs naar 1,4 miljoen kWh per jaar aan opgewekte zonnestroom."

"Bij de renovatie van het zwembad in 2022 is onder andere de luchtbehandeling aangepakt. Dit is nu een systeem met warmteterugwinning, waardoor de verse lucht wordt voorverwarmd met de warmte uit de afgevoerde lucht. Hierdoor hoeft er minder opgewarmd te worden."

"Verder hebben we de gevels, het glas en het dak geïsoleerd, waardoor een totaal nieuwe schil is ontstaan. Hiermee beperken we het warmteverlies flink."

"Veel gebouwen in Nederland worden nu gebouwd volgens BENG-norm (Bijna Energieneutrale Gebouwen), dat is de wettelijk vastgestelde ondergrens waar onze gebouwen aan moeten voldoen. Dat vinden we hier niet slim, want dat betekent dat je deze gebouwen voor 2050 nog een keer aan moet pakken om ze uiteindelijk klimaatneutraal te krijgen. Wij bouwen nu dus liever gelijk volgens de eisen van 2050, zodat we tijd en geld overhouden om ook onze bestaande gebouwen aan te kunnen pakken. Dat besef is er wel in de organisatie."

"Rond 2009 zijn we op het terrein van Vincentius in Udenhout begonnen met nieuwbouw. We hebben een aantal twee- en vierkappers neergezet. Het slotstuk waren 2 grote gebouwen: een voor mindervalide wonen (4 groepen van 8) en een voor belevingsgerichte dagbesteding (11 groepen, 120+ cliënten). Deze gebouwen zijn inmiddels in gebruik genomen. De eisen waren zo dat de gebouwen toekomstbestendig moesten zijn, dus aardgasloos, maximaal aantal zonnepanelen, bodembronnen voor warmte-koude opslag, goede ventilatie, verwarming én koeling, enzovoorts."

"We krijgen veel complimenten over deze nieuwe gebouwen. Het zijn fijne gebouwen om in te wonen en in te werken, dus dit moet de nieuwe standaard worden. Dit is het type gebouw dat we zonder problemen tot 2050 kunnen laten staan omdat het al aan de eisen voldoet."

"Vanaf het eerste ontwerp van nieuwbouw moet je rekening houden met tilliften. Veel (duurzame) installatietechniek zit verwerkt in de plafonds. Als er een tillift geïnstalleerd wordt, is dus extra ruimte nodig om dit aan te leggen. Bij nieuwbouw kan dit meegenomen worden in het ontwerp van de gebouwen."

"Met onze uitvoerder Marco de Groot/BM van Houwelingen hebben we ook wat handigheidjes bedacht. Voor een tillift is een opening in een deurkozijn nodig. Als je weet dat er een tillift komt, kun je de benodigde openingen al in de kozijnen laten frezen bij de bestelling. Dat zorgt ervoor dat ze niet ter plekke verzaagd en opnieuw geverfd hoeven te worden."

"De kapel is gebouwd in 1933. Deze gaan we binnenkort duurzaam renoveren. Qua installatietechniek was hij eerst gekoppeld aan het hoofdgebouw. Dat hebben we inmiddels ontkoppeld, aangezien dat gebouw (uit 1928) een transformatie tot particuliere woningen ondergaat. Aan de kapel zit een aanbouw met een restaurant erin. Die wordt er vanaf gehaald en verplaatst. We zijn nu aan het onderzoeken waar naartoe. Daarbij wordt onder andere gedacht aan onze locatie in Sliedrecht: we hebben daar een plek nodig voor evenementen en het vieren van verjaardagen van cliënten. Dit zou een mooi paviljoen kunnen worden. De staalconstructie of de hele constructie kan verplaatst worden."

"De inrichting van de kapel wordt deels gestript. We kijken daarbij wat eruit gaat en hoe we dat opnieuw in kunnen zetten. Er ligt bijvoorbeeld een houten vloer op het podium van zo’n 80 m2. Waar en hoe kunnen we die opnieuw inzetten?"

"We kijken naar de beglazing. Dit is glas-in-lood, dus daar zit heel veel warmteverlies in. Dit willen we isoleren zonder al het moois te verliezen."

"De muren zijn al dik en het is een rijksmonument dus daar kunnen we weinig mee. We willen wel vloerverwarming aan gaan leggen, dus voor een kapel is dat wel redelijk uniek. Ook komt er luchtbehandeling met warmteterugwinning in."

"Op de binnenplaats komen twee tuinpaviljoens ter vervanging van het restaurant dat eraf gaat. Die worden uiteraard voorzien van warmtepompen, goed geïsoleerd glas, overstekken en andere duurzame zaken."

"In de gebouwen die we nieuw bouwen, houden we rekening met een verandering van de zorgvraag."

"Bij Hart van Groenewoud hebben we 3 verschillende panden. Een van die panden is opgebouwd uit individuele appartementen voor bewoners aan wie wij intramurale zorg leveren. Deze appartementen hebben allemaal een individuele aansluiting, maar Careyn betaalt de rekening. Mocht in de toekomst deze vorm van zorg in appartementen niet meer gevraagd zijn, dan zijn de ruimtes als gewone appartementen te gebruiken. Een tweede pand is gebouwd als verpleeghuis. Daarin zijn alle zaken zoals luchtbehandeling en vloerverwarming centraal geregeld. Met een kleine aanpassing in de installatietechniek kunnen twee ruimtes aan elkaar gekoppeld worden en wordt de ruimte geschikt als individueel appartement. Dus als de zorgvraag verandert in de toekomst, dan zijn de gebouwen van Hart van Groenewoud multifunctioneel inzetbaar."

"We vragen onze leveranciers ook om bewust met hun leveringen en verpakkingen om te gaan. Een aantal leveranciers hebben we gevraagd niet meer in plastic te leveren. Ook zijn er leveranciers die met hun eigen duurzaamheid bezig zijn en daar vanzelf al mee komen, zoals Diversey die bij ons o.a. milieuvriendelijke vaatwasmiddelen en doseersystemen voor de professionele machines levert. Ook zat er voorheen een nieuwe plastic zak om iedere afgeleverde rolcontainer met linnengoed. Ook het linnengoed zat zelf individueel nog in plastic zakken. Nu kijkt de leverancier naar alternatieven met karton of papier."

"In het gebouwbeheersysteem kan ik alle zaken voor de gebouwen aanpassen. Dus welke basistemperatuur een ruimte moet hebben. Hoe de vochtigheid en de luchtverversing geregeld is, et cetera. Omdat mensen zelf wel wat regie willen hebben, laten we ze hier in Weddesteyn wel zelf de thermostaat instellen. Maar die kan nooit meer dan 3 graden afwijken van wat wij hebben ingesteld. Uiteraard stemmen we wel af welke vraag er in een ruimte is. Zitten mensen bijvoorbeeld veel stil, dan houden we daar in de instellingen rekening mee. Ik zie in het systeem ook wat de mensen zelf hebben ingesteld."

"Sweco doet voor ons de monitoring en het energiemanagement voor 4 grote locaties: Maria-Oord in Vinkeveen, Nieuw Tamarinde en Swellengrebel in Utrecht en Snavelenburg in Maarssen. We zoeken samen naar vreemde, onverwachte of afwijkende energiegegevens. Waarom start een bepaalde ketel bijvoorbeeld om 4 uur ‘s nachts op? Waarom gaat een ketel ineens heel hoog branden in plaats van geleidelijk op te starten? Sweco geeft ons de resultaten en wij bespreken met de locaties hoe ze energie kunnen besparen."

"En er is bij het ontwerp gekeken naar, hoe kun je ervoor zorgen dat je zo efficiënt mogelijk gebruik maakt van de ruimte en ook van de energie. Dus wat je ziet, aan ieder kant van de gang zitten lokalen. In ons oude schoolgebouw had je een gang met aan één kant lokalen waardoor je veel meer verlies had van warmte."

"Bij ons zit het met name in de exploitatie, we hebben de exploitatielast heel erg naar beneden kunnen halen en dus ook de energielast. Dat is denk ik de grootste winst en ik denk dat we het vooral heel efficiënt gebouwd hebben dus dat daar onze belasting op de omgeving maar ook op de grondstoffen en dergelijke minimaal is geweest."

"Maar de duurzaamheid zit hem ook in het behoud van de omgeving. We hebben er bijvoorbeeld voor gekozen om te schroeven in de wijk. Het is een hele kwetsbare jaren 30 wijk, met allemaal huizen met glas-in-lood eromheen, dus in de bouw-aanpak is er gekozen om hem op palen te zetten. Dat moest ook, maar er zit zand dus we konden schroeven, waardoor je in ieder geval de schade aan de omgeving zou beperken."

"Uit mijn hoofd hebben wij iets van 3 ton zelf geïnvesteerd in aanpassingen van het gebouw. En een deel is bouwkundig, zoals bijvoorbeeld een extra balk boven het biologielokaal zodat we er ooit nog een verdieping op kunnen zetten. En dat is ook in die zin duurzaam -we hebben het ook bewust zo ontworpen- dat je op die verdieping een doorgang zou kunnen maken zonder dat je daarnaast weer een nieuw deel moet neerzetten met al het grondwerk van dien. In het laagste gedeelte hebben we hem verzwaard zodat er daar inderdaad nog een paar lokalen op kunnen en dat we die gewoon aan kunnen sluiten op het huidige systeem. Zo denken we vooruit. Wat je natuurlijk typisch in ‘onderwijsland’ altijd zag was dat er bij uitbreiding gewoon een paar van die noodlokalen bij kwamen die dan tot in de oneindigheid erbij bleven staan en die ‘s winters helemaal suf gestookt moesten worden. En voor de gemeente is dit ook uiteindelijk een goedkopere en structurelere oplossing. Die noodlokalen zijn hartstikke duur."

"In het ontwerp is gekozen voor een hoge kwaliteit baksteen. Mede door de omgeving maar ook vanwege de duurzaamheid. Aan bakstenen hoef je weinig onderhoud te plegen en het blijft lang goed."

"Het belangrijkste was dat het een duurzaam gebouw moest worden dat compact is. Dus niet meer van die lange looplijnen zoals in het oude gebouw. En ook duurzaam qua exploitatie en energie. Maar het moest wel de sfeer houden die het oude VCL ook had. En dat was een “kruipdoor-sluipdoor-gebouw”. Dus de architect kreeg de opgave om wel een “spannend” gebouw te maken waar de leerlingen ook wel eens weg konden kruipen en niet altijd gezien hoeven te worden in een centraal trappenhuis of grote aula. Dus de sfeer moest blijven, maar in een compacter jasje en met de eisen van nu."

"We wilden ook dat leerlingen niet zouden verdrinken in een school als ze de school binnenkwamen. Als je binnenkomt en je haar zit heel goed dan is het prima als je in die centrale hal binnenkomt, maar als je een ‘bad hair day’ hebt dan wil je gewoon via een achtertrappetje de school in. Dat zijn écht ontwerpkeuzes geweest. Een leerling moet, als hij dat wil, een beetje kunnen verdwalen in de school."

"Eén van onze kernwaarden is, ‘verbondenheid’ dus daar hebben we die aula af en toe voor nodig. Dat je dat met een groep samen hebt. De aansluiting tussen de kantine en de aula kunnen we multifunctioneel gebruiken. Dus daar hebben we ook geprobeerd om de gang weg te bezuinigen."

"Ook hadden we te maken met de locatie, een wijk met veel villa’s en monumentale panden. Dat moesten we respecteren. Daar is rekening mee gehouden in het ontwerp, dat ook binnen de bestaande bestemmingsplangrens is gebleven."

"En ook daar zit wel iets van duurzaamheid in want we hebben heel erg op dat proces ingezet om dat zo snel mogelijk te laten verlopen waardoor we bijna geen tijd- en energieverlies, ook van menskracht, hebben gehad in bezwaarprocedures. We hebben nul problemen met de gemeente gehad, we hebben nul bezwaren vanuit de buurt gehad. Behalve toen we op het laatst nog een fietsenstallinkje probeerden neer te zetten. Daar hadden we beter over na moeten denken."

"In 2018 en 2019 kregen we de Gouden Schoolkantine Schaal voor gezonde keuzes van het Voedingscentrum."

"Centraal wordt alles bijgehouden door een gebouwbeheersysteem, zodat je kunt zien hoe alles functioneert. De controle hiervan ligt bij de school zelf en hebben zij ook bij een installateur neergelegd zodat zij op afstand mee kunnen kijken. Dat is bijvoorbeeld handig als er ergens een storing is. De installateur kan dan gelijk zien waar dat is."

"Op lokaal niveau kan dit systeem uitlezen wat er gebeurt. ’s Ochtends om kwart voor 9 zit er een piek in de CO2, dan komen alle leerlingen binnen. Dan zie je dat de ventilatie optoert. Dan wordt er meer lucht naartoe geblazen. Dus het hele verloop van de lessen kun je volgen aan de hand van de werking van de installaties, wanneer er leerlingen zijn, wanneer het pauze is, dat soort zaken."

"Je hebt het hoofdgebouw en je hebt de villa. We hebben ervoor gekozen om de villa niet gewoon op te knappen maar om daar de hele installatie, dus het luchtklimaat, maar ook de elektra helemaal te vernieuwen waardoor die weer een stuk milieuvriendelijker is dan die was. En ook het laten staan van de villa; we hebben de hele tijd gezegd, we willen dat gebouw gewoon behouden en dat is gebeurd."